Выбрать главу

К зіме ў іхняй і да таго невялікай вёсачцы, акрамя Бляхі, асталіся толькі дзед з бабаю ды адзінокая старая фельчарка, якой Бляха яшчэ да Чарнобыля асабліва ахвотна ішоў памагаць — яна прастаўляла чысты медыцынскі спірт. Апошнім з'язджаў Бляхаў сусед. Правёўшы яго, Бляха тым жа вечарам пералез цераз плот, адарваў ад вакна дошкі, выцягнуў шыбку і, сам не ведаючы чаго, залез у суседавую хату. Пасядзеў за сталом, за якім зусім нядаўна плакала гаспадыня і ён, Бляха, выпіваў з гаспадаром, прайшоў у большую хату, дзе стаяла пустая шафа з расчыненымі палавінкамі, два голыя ложкі з палатанымі матрасамі, два табурэты паўз сцяну, перакуленыя дагары ножкамі — знак на добрае і хуткае вяртанне... Бляха нічога не шукаў, нічога не збіраўся красці, проста цікава было: жылі-жылі людзі, раптам — нікога... Пасля таго ён яшчэ залазіў у хаты аднавяскоўцаў, але нічога не браў. Разоў колькі вечарамі схадзіў у «зону», у суседнія кінутыя вёскі. Там было яшчэ цікаівей: былі хаты з дыванамі на сценах, з тэлевізарамі, халадзільнікамі, поўнымі шафамі адзення... Каб не патыхала так нежылым духам, можна было падумаць, што людзі жылі тут, проста выйшлі некуды на агарод. З паходаў гэтых Бляха прынёс радыё, хоць у яго і сваё было такое ж, пляшку алею, люстэрка, куртку балоневую на кнопках... Потым перастаў хадзіць — стала нецікава, ды і страшнавата. Адзін раз ледзь уратаваўся ад здзічэлых сабак, якія апошнім часам бегалі па вёсках цэлымі гайнямі і шматалі, дзе што бачылі (у дзеда нядаўна пад самым вакном, у будцы, загрызлі сабаку Туза); другі раз яго каля дрота злавілі салдаты і далі пару кухталёў; трэці раз, вяртаючыся з «зоны» ў прыцемках, ён убачыў каля адной хаты дзве легкавушкі з патушанымі фарамі і пачуў прыглушаныя галасы. Бляха сядзеў у кустах, баючыся рыпнуцца, і глядзеў, як выносяць нешта з хаты і піхаюць у машыны. Пасля гэтага і расхацелася яму хадзіць у «зону».

Вось так пасля Чарнобыля п'янчужка, якога дражнілі Бляха, стаў чалавекам. I яго, як сапраўднага мужчыну, сталага, гаспадарлівага, сямейнага, звалі біць кабана.

Прачнуўся ён пазнавата, глянуў у вакно і зразумеў, чаго так добра спалася — снег ішоў. Бляха адзеўся, нацягнуў куртку, шапку зімовую, дапіў нашча астаткі віна, якое прынёс учора дзед, і пасунуўся на двор. Дзверы ледзь адчыніліся, столькі за ноч наваліла снегу. Падаў ён і цяпер — пахучы, густымі пухнатымі камякамі. Вуліца — нават нежывая, без адзінага следу на дарозе, без дымкоў над белымі стрэхамі — была па-зімоваму ўрачыстая, з белымі дрэвамі паўз платы і з правіслымі ад снегу правадамі на слупах.

На крыжаванні вуліцы з Нараўлянскай шашою Бляха ўбачыў светлую легкавушку з расчыненымі пярэднімі дзверцамі. Каля машыны стаяў малады хлопец у карычневай скураной куртцы і ў спартыўных штанах і, не саромеючыся, паліваў снег. Легкавушкі — і ваенныя, і міліцыянерскія, і любыя — цяпер часта шнуравалі па гэтай шашы, і для Бляхі не было тут асаблівай навіны; ён, знарок гледзячы сабе пад ногі, паказваючы, што ніяк не цікавіцца, хто тут што робіць, прамінуў машыну.

— Мужичок, одну минуту!.. — пачуў ён і павярнуўся.

Хлопец, зашпільваючы куртку, падыходзіў да яго. Ён быў зусім малады, відаць, яшчэ да войска, коратка падстрыжаны, — ён падыходзіў і глядзеў на Бляху кругла-бліскучымі, бяздумнымі вачыма. Што за людзі з такімі вачыма, Бляха ведаў добра. Такім людзям чамусьці заўсёды хацелася біць — без прычыны, без зачэпкі, проста, каб размяцца; такія вочы помніў ён са следства, з турмы, з вакзалаў, з нараўлянскае забягалаўкі...

Бляха сцяўся. Хлопец моўчкі ўдарыў яму нагой у грудзі. Бляху развярнула, ён адляцеў да плота і закапаўся носам у снег, але хуценька ўскочыў і пабег у бліжэйшы двор — добра, веснічкі не былі зашчэпляныя, — заскочыў і стаў за шулам, задыхаючыся. На вуліцы завуркатала машына. Бляха аж прысеў проста ў снег, так у яго калаціліся калені. Добра, што не пагнаўся... Яшчэ лёгка абышлося — толькі грудзі балелі і шыя кепска паварочвалася.

Асаблівай крыўды на хлопца ў Бляхі не было, было толькі трохі крыўдна, што гэта ў сваёй вёсцы, дома, на сваёй вуліцы.

II.

Галодны падсвінак бохаў у свінюшніку карытам, снег усё валіў, а Бляхі не было й не было. Баба падхапілася шчэ гадзінаў у пяць, выпаліла ў печы, вымыла чыгуны, выпарыла кубел, спаласнула начоўкі для кішак, злазіла на гарышча і скінула куль саломы, а цяпер расчышчала каля свінюшніка снег, штораз кідаючы шуфлю і выбягаючы на вуліцу, клянучы ў думках і такога байца, як Бляха, і гэты снег, які валіць, калі не трэба, і такую жытку. Клыпаў і дзед, якому сёння было трохі лягчэй: пабіў малатком соль у скрыначцы, паклаў пад паветкаю навостраныя нажы, вяроўку, паставіў вядро з кружкаю — пад кроў, падаліваў бензінам паяльныя лямпы... Ён бачыў, што баба нервуецца, не хоча нават гаварыць, і сам вінавата маўчаў. А ў чым, падумаўшы, ён быў вінаваты? Што захварэў? Што снег такі валіць і трэба яшчэ падумаць, як гэтага кабана смаліць, калі яшчэ яго хто зарэжа сёння? Хіба ж ён, дзед, заўсёды быў такі, як цяпер? Ды ён за кіламетр абыходзіў не тое што такіх, як Бляха, а любых памочнікаў! Хіба б ён біў у такі снег кабана? Ён выбіраў дзянёк ціхі, каб і снег невялічкі ляжаў, і марозік; ён гаварыў з кабаном, чухаў яму жывот, за вушамі, надзяваў на заднюю нагу шворачку, раз — куляў і цаляў заўсёды ў самае яблычка — кабан і не вішчаў у яго, як ва ўсіх, а толькі хрыпеў і душыўся, ад чаго больш набіралася крыві. I смаліў ён сам, перш — акалоткам, тады — лямпаю, жоўта, роўненька... Дарма, што рабіў усё сам, а да такога часу кабан быў пасмалены і вышараваны — толькі разбірай.