Як кажуць, прапанова кароткая і ясная. Аднак… было пытанне. Адно. Тое, якога баялася.
Спытаў Сівалоб. Сядзеў у першым радзе, як ксёндз. Свяціў лысінай. Круціў вялікімі пальцамі.
«Прабачце, Віталія Іванаўна… Хто ваш бацька? Дзе ён?»
Адчула, як зямны шарык, маленькі такі, ненадзейны, адарваўся ад маіх ног і паляцеў чорт ведае куды — у чорную бездань — і я засталася вісець у прасторы, без усялякай апоры. Нейкі міг не было і паветра, яно вылецела з лёгкіх, і я баялася ўдыхнуць, баялася разявіць рот. Відаць, паўза зацягнулася. Потым я ўбачыла вочы людскія, адны вочы, многа вачэй, і яны вярнулі мне сілу.
«Мой бацька — Антанюк, Іван Васільевіч».
Сказала — і адразу адчула, што ступіла на новую, больш трывалую планету, цвёрда стала на ёй. І тады ўжо амаль не кранула брудненькая ўхмылачка на доўгім выслізнелым Сівалобавым твары. А Алегавы вочы трохі не рассмяшылі. Яны зрабіліся вялікія, як шклянкі.
Толькі яны ўдвух — Сівалоб і Алег — ведаюць, хто такі Антанюк. Больш ніхто не ведае. Але ніхто не стаў распытваць, хто такі Антанюк, дзе ён, чаму не жыве з намі. Напэўна — з-за павагі да маці не спыталі. О, добрыя, слаўныя людзі ў зашмальцаваных ватоўках, у падшытых валёнках, дзякуй вам за вашу далікатнасць, за вашу чуласць! За ўсё вам дзякуй! Што вырасла сярод вас, што жыву адным жыццём! Што вы шмат чаму навучылі мяне і даверылі дзяцей сваіх, каб нечаму і я навучыла іх.
Алег узрадаваны. Задаволены, што і ў мяне была тайна. Мякенькі дакараў увесь вечар: маўляў, яго піліла, што не сказаў адразу пра развод, што таіў гісторыю з назначэннем Мар’янаўны, а сама вось якая — больш важнае скрывала. Чаму? Навошта? З якой мэтай? Хіба сорамна за такога бацьку, нават калі ён жыве і з другой сям’ёй?
Здаецца, Алегу падабаецца, што ў мяне такі бацька. Ад гэтага зрабілася яшчэ больш радасна. Мы гулялі пасля сходу да позняй ночы. Зноў цалаваліся. Я была на сёмым небе і паводзіла сябе, як апошняя эгаістка, зусім забыўшыся на маму. А яна, нябога, перакалацілася мацней, чым я. І даўжэй. Намнога даўжэй. Калі я вярнулася апоўначы, мама яшчэ не спала.
Тады я зразумела і прасіла прабачыць. Пра тое, што мяне прынялі, яна ведала — збегала да дзядзькі Хведара. Але стары, безумоўна, нічога не сказаў пра Сівалобава пытанне. А калі я сказала пра яго і пра свой адказ — здалося, мама зноў спалохалася. Я абняла яе.
«Мамачка, даражэнькая, чаму ты такая баязліўка? Проста смешна. Не верыцца, што ты была ў партызанах. З малым дзіцем. Ты ж такія жахі расказвала пра блакады. Там ты не баялася?»
«І там баялася».
«Ну, добра, там — смерць… А цяпер чаго баішся?»
«Нічога я не баюся», — як бы схамянулася, што, па сутнасці, прызнала сваю боязь.
«Баішся, што пра цябе дрэнна падумаюць? Ты ж святая, мама. Ды і не ў сярэдневякоўе жывем. Хто што можа сказаць, што я нарадзілася не ад законнага шлюбу? Якая старасвеччына! Мяне гэта ні кроплі не турбуе. Я жыву — і мне хораша. Парадуйся разам са мной, мама!»
Але калі я сказала, што на тым тыдні еду да бацькі, мама ажно сцялася і пабялела. Пакуль што нічога не сказала, але адчуваю — рыхтуецца зноў адгаворваць. Нічога не будзе, мама! Цяпер я абавязкова паеду! Цяпер ужо нішто не стрымае мяне!
Не трэба было мне ехаць туды. Мама разумная, яна адчувала, што сустрэча з яго сям’ёй можа так развярэдзіць душу. Мама амаль узрадавалася, калі пачула, што пагасціла я ў ролі дачкі партызанаў яго брыгады — і толькі, не больш, што ніякай драмы не адбылося, усе змаўчалі. Мама ўзрадавалася… А я… Каб яна здагадвалася, як мне балюча. На душы пагана-пагана. Сорамна за свае паводзіны і жаданні. Сорамна за яго. Зайздросна. Ім, законным дзецям, зайздрошчу. Цьфу! Хочацца плюнуць на самую сябе. Дурная! Жыла, працавала сярод людзей, і ўсё навокал было проста і светла. А цяпер вось пакутуй. На ліха трэба была тая паездка!
Трапіла я на вяселле. Лада выходзіла замуж за марака. Пазнаёмілася з ім у Крыме, улетку на канікулы ездзіла да мора. І пажаніліся ўжо. Па-сучаснаму. Не тое што я.
Ап’янела я ад дарожных думак і мар, страху і шчасця, ад доўгага стаяння перад дзвярамі, за якімі шумела бяседа, ад яго радаснай сустрэчы, ад здзіўлення і радасці начальніка штаба — доктара навук, ад гасцей, ад віна — і вяселле гэтае ў маёй памяці, як сон, у якім усё перамешана: прыемнае і сумнае, вясёлае і жахлівае, высакароднае і брыдкае.
Нейкія барадатыя морды. П’яныя паэты. Тоўстыя вучоныя. Старыя і модныя танцы. Шалёная музыка. Каб не здавацца «дзярэўняй», я таксама круціла сваім тоўстым сялянскім азадкам. І, напэўна, выглядала, як карова на лёдзе. Дрыжыкі праймаюць, як успомню.