Хазяінаў. Крывіч, Крывіч…
Ніканаў. Калі я правільна вас зразумеў, крывічы застануцца жыць у адрамантаванай зоне, а мы, у сваю чаргу, закрыем руднікі, паколькі яны дымяць і пыляць.
Хазяінаў. А я стану на карачкі і на чале мнагатысячнага калектыву шахцёраў следам за крывічамі накіруюся ў лес, назад «к естествонному состоянию», к першабытнаму, так сказаць, спосабу жыцця і тым самым забяспечу поўную гармонію ва ўзаемаадносінах з прыродай.
Іван. Сам можаш хоць у лес, хоць у балота, а мнагатысячны калектыў пойдзе сваёй дарогай. Яна ў яго дакладна вызначана.
Уваходзіць Калун-Каралевіч.
Калун. Прывітанне. Кумпанія, як той казаў, не велька, але бардзо пожондна… Дазвольце прычаліць?
Хазяінаў. Міласці просім! Міласці просім!
Калун. Пападзешся, дык папросіш. (Вітаецца з усімі, садзіцца.)
Хазяінаў (Ніканаву). Знаёмцеся. Раман Дзямідавіч Калун, так сказаць, правяраючы таварыш…
Калун (Падае руку). Калун-Каралевіч.
Ніканаў. Вельмі прыемна… Ніканаў.
Калун. Каму, панімаеш, прыемна, а каму і не. (Глядзіць на Івана, садзіцца.)
Уваходзіць Шашаль.
Шашаль. Па-першае, Ілья Міхалыч, санстанцыя апячатала сталоўку на першым рудніку — нібыта вада не такая; па-другое, усе аўтамашыны, каторыя без крыш і з дзюркамі, вярнуліся і разгружаюцца — на ўсіх дарогах гаішнікі. А па-трэцяе, тая самая станцыя патрабуе ў трохдзённы тэрмін адрамантаваць пылаўлоўнікі на фабрыцы трэцяга рудаўпраўлення, інакш апошняя, як яны пішуць, будзе закрыта, а вінаватыя прыцягнуты… Дазвольце, я выйду і паведамлю, куды належыць. (Выходзіць.)
Хазяінаў. Закрыць фабрыку?! Ты разумееш, што робіш?! У нас і так два руднікі стаяць.
Іван. І гэта нядобра. Руднікі павінны працаваць… і па правілах. (Ніканаву.) Што іх, міністэрства для праформы піша?
Ніканаў. Здзіўляюся, як вы можаце праяўляць такую несур’ёзнасць у такой крытычнай сітуацыі?! Вытворчасць на мяжы паралічу!
Іван. Іменна ў гэтай экстрэмальнай сітуацыі мы прыменім законы, інструкцыі, правілы і прымусім, каго варта, паважаць іх. Любы з вас можа паспрабаваць адмяніць санкцыі раённых улад і ўзяць усю адказнасць на сябе. Не хаваю, мае разлікі грунтуюцца на тым, што вы не возьмеце на сябе нічога. Карацей, вы пабаіцеся ўзяць на сябе хоць што-небудзь.
Ніканаў (стрымана, але цвёрда). «Любаградкалій» — саюзнае прадпрыемства, і вы тут не зарывайцеся! Я папярэджваю: не зарывайцеся!!!
Іван. А мы тут што, не саюзныя?! Ці вы хочаце, каб я ў вашага міністра высветліў, хто з нас больш саюзны?
Ніканаў (перапалохана). Вы мяне не так зразумелі.
Іван. Я вас зразумеў…
Ніканаў. У краіне адзінаццаць калійных прадпрыемстваў. І становішча ўсюды аднолькавае. Адны і тыя ж праблемы. І міністр усё гэта ведае.
Іван. Міністр будзе ведаць усё (падкрэслена), калі мы яму даложым. Інтарэсы краіны патрабуюць, каб становішча на хімічных прадпрыемствах змянілася, і не толькі ў нас, а ўсюды, дзе хімія пагражае здароўю людзей і губіць прыроду.
Хазяінаў. Сваячок мой, Ваня, ты чаго наогул хочаш? Чаго дамагаешся?..
Іван. Я хачу, сваячок мой Ільюша, каб да вышэйшых нацыянальных мэт сацыялізму, як то: рост эканамічнага і навукова-тэхнічнага патэнцыялу, павышэнне ўзроўню жыцця народа, умацаванне абароны краіны — прыбавіць яшчэ адну мэту — ахову і абарону прыроды. Абарона краіны і абарона прыроды — сёння важнейшай задачы няма!
Ніканаў. Між іншым, у нашым міністэрстве…
Іван (перапыняе). У вашым міністэрстве ўздрыгваюць ад адной толькі думкі пра магчымасць жорсткага кантролю за хімічнай вытворчасцю. Хіба вы па-гаспадарску ведзяце здабычу? Вы рабуеце зямлю, як налётчыкі: што ў мяшок, а што пад ногі. Грабяце, што бліжэй ляжыць і што сёння ў дэфіцыце. Ваш спосаб здабычы зямных багаццяў — знайшоў, раскапаў, хапануў зверху і далей бегчы, а там хоць трава не расці. І трава не расце. Гледзячы на самавольства, якое вы творыце на сваёй зямлі, мімаволі прыходзіш да вываду, што грамадская прагнасць, калі яе эксплуатуюць па-дзяляцку, можа быць такой жа разбуральнай, як і прагнасць прыватніцкая… Я прыйшоў да цвёрдага пераканання, што сёння для нас няма нічога больш небяспечнага за дзяляцтва, раўнадушша і чыноўную тупасць. Каб іх перамагчы, пераадолець, трэба быць…