Настаўнікі, якія чыталі Петрусёвы школьныя сачыненні, раілі яму паступаць на філфак. Ен так і зрабіў. I ці не таму, што хлопцаў ішло ў педагогі няшмат, стаў студэнтам з першае спробы.
На Петрусёвым курсе, аказалася потым, ад паэтаў і паэтак — цямнела ўваччу. Быццам бралі на філфак толькі іх. Ды якіх паэтаў! Большасць гарадскіх паспелі ўжо надрукавацца ў газетах ды часопісах. Гэтым яны не тое каб хваліліся, але і не ўтойвалі. I, пры першай нагодзе, чыталі свае вершы. Петрусю яны здаваліся ледзь не вяршыняю дасканаласці. I рабілася сорамна за свае каструбаватыя радкі. Рыфмаванне давалася яму з цяжкасцю, і пісаў ён у асноўным не надта модныя тады «белыя» вершы. Гэта цяпер, зведаўшы трохі сусветнае ды суседскае рускае літаратуры, перачытваючы іх, Пятрусь можа ацаніць тую «творчасць». А тады, ну куды ён мог бы сунуцца з гэтымі вось, да прыкладу, радкамі:
Гэта цяперака, начытаўшыся мадэрністаў, авангардыстаў, сюррэалістаў, экзістэнцыялістаў і іншых «істаў», Пятрусь ведаў, што існуе, адваявала права на жыццё і такое вершаванне. А тады, выхаваны на школьных класічных рытме і рыфме Пушкіна, Лермантава, Ясеніна, а таксама Глебкі, Броўкі, Куляшова, ён адкідваў напісанае і спрабаваў зарыфмаваць свае думкі. Выходзіла блага, урывіста, і, зноў жа, зводзіў ён верш да абсурду, які ў сацрэалізм аніяк не ўкладваўся. З часам пачалі хутка знаходзіцца рыфмы, напяваўся рытм, Пятрусь «ламаў» сябе, заганяючы ў традыцыйныя памеры, «набіваў» руку...
У рэшце рэшт яму гэта ўстыла. I тады ён вырашыў паспрабаваць пісаць прозу.
I не думаў Пятрусь, што вершыкі крэмзаць было куды лягчэй і прасцей. Там «вывезці» маглі нейкі ўспамін, фантазія ці хвілінна злоўлены настрой. Бывала сядзеў ён перад чыстым лістом паперы, клаў навідавоку гадзіннік, пісаў зверху аркушыка час, на хвілю задумваўся і праз 50—70 секунд заканчваў вершык, быццам нехта дыктаваў яго яму. Скажам, вось такі:
Потым, мажліва, перараблялася пару радкоў ці рыфмаў, але найчасцей Пятрусь проста адкладваў аркушык з вершам (як, дарэчы, з гэтым, так і не выправіўшы ні «цётак», ні «штоканне», ні інш...) і браўся за новы: ставіў час і пачынаў... Так, «гуляючы ў вершы», за вечар мог ён нашрайбаць іх чатыры-пяць, з якіх адзін, а то й больш, падаўся б зусім канкурэн-тназдольным у нашай «маладой паэзіі» і не згубіўся б, скажам, у «чырвонкаўскай» падбор-цы.
Але — Пятрусь вырашыў узяцца за прозу. Сеў... і праседзеў у інтэрнатаўскім холе над непачатым аркушам ледзь не ўвесь вечар. Каб пісаць прозу — мала было жадання і тым болын простага, можа, й графаманскага, свербу. Тэмаў, сюжэтаў, якія ўсплывалі і вымалёўваліся ў гатовыя аповеды, здавалася, хапала. Варта было азірнуцца на сваю родную вёску, на суседзяў, сваякоў, знаёмых, прыгадаць іх саміх, іх лёсы, вылучыць нейкі эпізод з перажытых, пачутых — і пішы... Так, думаў Пятрусь, і рабілі многія з беларускіх — вясковых — празаікаў.
Да таго ж, што трэба выдумляць праўду (гэтак Фолкнер казаў), Пятрусь дадумацца тады не мог і таму, урэшце, вырашыў узяць героямі свайго аповеду рэальных асобаў і самога сябе. Яшчэ трохі праседзеў над пачаткам, над першым радком і парушыў бель аркуша... Рукапіс свой ён потым назваў проста, як любіў Леанід Андрэеў: «Аповед пра першую настаўніцу». Яго і знайшоў ён сярод сваіх старых, пажаўцелых папераў, над ім і сядзеў зараз у роздуме.
«Аповед пра першую настаўніцу»
Яна прыехала да нас даўно і невядома адкуль. Прыехала ў школу, вучыць дзяцей. Было ў ёй штосьці не нашае, не вясковае. Нават знешне. Мажліва, твар — быў ён амаль бяскроўны, палатняна-белы: нашыя абветраныя вясковыя дзяўчаты, здавалася, сарамліва чырванелі, калі стаялі побач з ёю. Мажліва, вочы — вялікія, шырока раскрытыя, нібы ў здзіўленні, з бліскучымі чарніцамі зрэнак... I прозвішча яе гучала неяк непрывычна нашаму вуху, заўсёды нечакана і выклікаючы ўсмешку: Стуна. Так яна і распісвалася ў школьных дзённіках, не ўзяўшы мужава прозвішча.