Шмат часу Славіку не спатрэбілася, каб зразумець, што ў гэтым жыцці, прынамсі, у гэтым інтэрнаце, ды, відаць, у гэтай краіне, а мо і ў гэтым свеце наогул, так — у гэтым свеце… усё проста: цябе альбо шкадуюць, альбо табе зайздросцяць. Трэцяга не дадзена. І мяжа паміж адным і другім няўлоўная. Варта табе крыху падняцца з самага нізу, як замест шкадавання з’яўляецца зайздрасць. Бо шкадаванне гэтае ад пачатку рэдка шчырае, як у бабы Мані, часцей — пагардлівае. Таму і «шкадуюць», бо радыя, што ёсць нехта, каму яшчэ горш, чым ім. А зайздрасць… зайздрасць заўсёды адмоўная. Няважна, да цябе яна скіраваная ці ад цябе... Няма ў свеце нічога больш страшнага, чым зайздрасць. Колькі людзей з-за яе загінула — прыгожых, шчырых, сумленных, колькі войнаў пачалося — крывавых, жудасных, несправядлівых. І тут, у гэтым доме, усім правяць шкадаванне, якое адмоўнае, і зайздрасць, якая чорная… Прасцей жывецца таму, хто змірыўся з тым, што яго «шкадуюць». Няхай ім пагарджаюць, але яму ўтульна ў ягоным унутраным жыцці. Яму добра і спакойна, бо ніхто не прэтэндуе на тое малое, што ён мае.
Гэта ўсё так. Але — я не хачу, каб мяне шкадавалі. Хай лепш зайздросцяць. Як бы там ні было, шкадаванне апускае, а зайздрасць уздымае. Хоць куды мне падзецца ад гэтага: адны мне будуць зайздросціць, другія шкадаваць — і так скрозь усё жыццё. Бо заўсёды ёсць тыя, хто вышэй за цябе, і тыя, хто ніжэй, як бы высока ты ні ўзняўся ці як бы нізка ні ўпаў. Змяняецца толькі колькасць зайздроснікаў і шкадуючых… Але і адныя і другія — твае ворагі… Але я не хачу, не хачу, каб мяне шкадавалі… Лепш хай зайздросцяць… Хай лепш зайздросцяць, чым шкадуюць.
Такім было жыццё вакол Славіка, такімі былі думкі пра яго. І трэба было ўваходзіць у гэтае жыццё, вяртацца і прымаць такім, якое яно ёсць: найчасцей жорсткае і несправядлівае, рэдка — добрае і шчаснае… Гэта ён сяк-так разумеў нейкім глыбінным розумам. Аднак больш за ўсё яго здзівіла вось што: аднойчы, блукаючы па калідорах, ён падышоў да вакна ў холе, за тэлевізарам. Звычайна ён спыняўся каля вокнаў у канцах калідора, з якіх быў бачны толькі лес і трохі хатаў вёскі. Вакно ў холе выходзіла на другі бок, іншы, чым у ягонай палаце і па краях калідора, і з яго прад Славікам адкрыўся від на амаль усю вёску. Яна аказалася немаленькай: па гэты бок некалькі вуліцаў цягнулася кіламетры на два, і туды, зразумеў Славік, быў зрушаны вясковы цэнтр. З-за дрэваў вызірнуў белы цагляны двухпавярховы будынак са сцягам — сельсавет. Сцяг на ім быў… Славік хітнуў галавой і працёр вочы… Мроіва не знікла… Сцяг быў такі, які ён бачыў колькі разоў у снах у руках людзей: бел-чырвона-белы, а не чырвона-зялёны, як павінна было б быць у гэтай дзяржаве, як было, калі ён жыў у ёй раней...
І тады Славік зразумеў, што казаць пра нейкае выздараўленне і вяртанне пакуль рана, што жыве ён, відаць, у нейкіх паралельных светах, вынырваючы пачаргова то там, то тут... Бо гэтыя колеры сцяга над сельсаветам — ці не ёсць працяг ягоных сноў-мрояў, ці не ёсць трызненне на яве… Такога не магло быць, не можа, бо не было амаль ніколі за гісторыю гэтай краіны… Бо сцяг гэты забаранялі, за яго збівалі, саджалі ў турму, расстрэльвалі, і ніколі, ніколі раней ён не вісеў над сельсаветам і вісець не мог.
І Славік адчуў, што зусім заблытваецца: дзе сон, дзе ява, дзе мроя, дзе жыццё. Дзе ён сённяшні, а дзе… учарашні, пра якога яшчэ трэба згадаць…
9.
Славік сядзеў на пасту і гутарыў з медсястрою Таняй, мясцовай дзяўчынай гадоў васямнаццаці, якая пасля школы не прайшла па конкурсе ў медыцынскі інстытут і працавала ў інтэрнаце дзеля «стажу», каб праз год яшчэ раз паспрабаваць паступіць... З ёю яму было добра, бо адчуваў (а цяпер ён больш адчуваў, чымсьці разумеў: як сабака), што і ёй прыемна з ім, што і ён сімпатычны ёй. Таня, каб дастаць нейкія лекі, расчыніла шафу, насупраць якой ён сядзеў, і там бліснула нешта падобнае да здымка чалавека — нейкага дужа знаёма-незнаёмага яму мужчыны. Гэта быў… твар чалавека, які яму колькі разоў… сніўся… толькі значна старэйшага… Славік падхапіўся да Тані:
– Хто там у цябе? Пакажы…
– Дзе? — перапытала здзіўлена Таня.
– У шафе!
– Ха-ха-ха! — зразумела і засмяялася. — Нікога там няма. Гэта ж люстэрка…
– Як нікога? Я ж бачыў, там чалавек, пакажы…
– Глядзі, — Таня шырока расчыніла дзверцы. Славік падняўся, падсунуўся бліжэй, каб лепш разгледзець таго чалавека, і ўбачыў, што гэта не здымак, а нейкае шкло і чалавек у ім рухаецца — жывы.
– Сябе не пазнаў, Зайка? — усміхнулася Таня.