3.
Свядомасць зноў вярнулася да Славіка. Гэтым разам, пэўна, была ноч. Славік ачуўся, аднак нічога не змянілася. Перад ім была тая ж цемра, і ён нават не зразумеў, расплюшчыў ужо вочы ці не. Бо павекі былі не ружовыя, а чорныя. Як ноч…
Славік ляжаў і думаў. І ўвесь час ён быў там, дзе думаў: у нейкай кропельцы, кропачцы мозгу, што была падвешаная ў пустэчы-цямрэчы… Няма нічога, ёсць толькі цемра і гэтая кропачка ў ёй, сусвет яшчэ не створаны — яго трэба адбудоўваць патроху-паціху… Ёсць толькі цемра і ён у гэтай цемры. Як да нараджэння… Але ён ужо адчувае свой твар і павекі на вачах. Іх трэба будзе расплюшчыць… Ціха-ціха… Ага, нічога пакуль не змянілася. Проста дагэтуль яго не было, і раптам ён з’явіўся, як вынырнуў з-пад вады на паверхню. Высунуў толькі галаву, каб агледзецца…
Галава жыла, дакладней, адчувала, чула жыццё вакол. Нехта побач у пакоі соп з прысвістам — перарывіста і нервова, неспакойна. З вакна цягнула прахалодай — мусіць, яно было прыадчыненае. Там, за вакном, шумеў у дрэвах вецер. Трывожна, быццам збіралася на дождж, на навальніцу.
Славік паволі расплюшчыў вочы шырэй. Не, гэта пачынаўся ранак. Паветра сівела, насычалася туманам і сінечай, чарната набывала празрыстасць. Паступова на блізкім небе за вакном пачалі вымалёўвацца далёкія аблокі — таксама нетаропкія, а можа, і зусім нерухомыя. Прырода прачыналася, скідвала з сябе сон. І адпачылы ранішні вецярок з лёгкім шэптам лагодна перабіраў першую лістоту на дрэвах, нібы прычэсваючы іх.
Славіку падабалася глядзець і нешта бачыць, слухаць і чуць. Яго цешылі гэтыя новыя адчуванні. Ён памятаў толькі спякоту сонечных далоняў таго першага разу, калі расплюшчыў вочы, памятаў балюча размытыя слязьмі плямы людзей, якія тады сабраліся вакол яго. Дакладней, не памятаў, а проста паўставалі яны перад ягонымі вачыма цяпер, калі ён пра іх думаў. А можа, гэта і ёсць памяць? Яны пра нешта ў яго пыталіся... Ён разумеў іх словы… І разам з тым не разумеў, чаго яны ад яго хацелі. Якое імя? Ага, так: пыталіся, як мяне завуць? Значыць, мяне павінны неяк зваць… У мяне павінна быць імя… Усё на свеце мае свае назвы ды імёны… Нельга жыць, існаваць, быць тут, не маючы імя. Вакно, неба, дрэвы, лістота, вецер, хмары, сонца… Я ведаю гэтыя словы, гэтыя назвы, гэтыя і-мё-ны, значыць, я ўжо быў у гэтым свеце…
Так, усё тут мае свае імёны, нельга тут быць без гэтага. Толькі я не маю… не памятаю…
Яму стала страшна… Страшна? Вусцішна!.. Ён раптам адчуў сваю адзіноту ў гэтым свеце, куды вярнуўся… Вярнуўся? Адкуль? Дзе ён быў? Адкуль ён прыйшоў у гэтае жыццё? І хто ён?
Так — і ў яго таксама было імя. Ён згадаў, што і яго самога гэтае пытанне ўсхвалявала першым: хто я? А гэта значыць — як мяне завуць? Я таксама павінен неяк называцца…
Калі Славік пачаў думаць пра сваё імя, зноў тупы, густы боль падступіў да галавы і ахутаў сваім туманам вочы, якія міжволі прымружыліся… Славік застагнаў — проста ў горле нарадзіўся нейкі кволы, хрыпаты гук: г-г-гу-у-у-у… Чужы, быццам не ён выдыхаў яго, а хтосьці побач.
Каб пазбыцца болю, Славік ціхенька — ледзьледзь — павярнуў галаву ўправа, агледзеў пакой, у якім ляжаў. Уяўленне свету вакол яго паступова пачынала вяртацца, а з ім і самі сабой прыходзілі згадкі пра тое, што ён некалі бачыў і ведаў: як яно называецца. Разам са світанкам, з паступовым прыходам святла ў пакой, якое спачатку пазначала абрысы прадметаў, што былі ў ім, а потым патроху вымалёўвала цалкам, ён прыгадваў іх назвы. Вось гэта «стол», а гэта «крэсла», «ложак», там, на ложку — «коўдра», пад коўдрай — «чалавек». У «куце» — «кран» з... як называецца белая прылада пад кранам, ён не мог згадаць. Галава зноў пачала балець, як тым разам, калі ў яго спыталі пра… імя…
Змагаючыся з непераадольным болем амаль нерухомае шыі, ён зірнуў на «вакно», адкуль цягнула прыемнай прахалодай. Шмат што ён ведаў, памятаў незразумела адкуль, з якіх часоў… Ён проста ведаў, што паветра — гэта паветра, вакно — гэта вакно, сцяна — гэта сцяна, пакой — гэта пакой, рука — гэта рука, а ён — Славік…
Ага, Славік… Так яго назваў той чалавек з маленькай галавой і дзіцячым тварыкам, які цяпер спіць на ложку вачыма да сцяны і стрыжанай патыліцай да яго… Ён бегаў і крычаў па складах: «Сла-вік глядзіць! Сла-вік гля-дзіць!» Славік — гэта пра мяне ён казаў, думаў чалавек, разглядаючы пакой. Вось — «дзверы», так, дзверы. Праз іх і ўвайшоў чалавек у «белым халаце» — «урач». Так, урач, значыць, я ў «бальніцы»... Значыць, са мною нешта здарылася… Аварыя? Машына? Цягнік? Са-ма-лёт… Не памятаю… Нешта здарылася, а што — не памятаю… Урач таксама пытаўся ў мяне пра «імя»… А побач скакаў вушасты чалавечак і крычаў: «Славік глядзіць!..» Так, і сапраўды, гэта пра мяне ён казаў, а значыць, я — Славік… Мяне завуць Славік… Маё імя Славік... Але адкуль бярэцца гэты страшны боль?..