– Ты вось хутка адсюль паедзеш, — сказаў Сашка, нібы ўлавіўшы ягоныя думкі, — а што я без цябе рабіць буду? У мяне ж нікога тут німа… нікога… німа… нікога…
– Куды я паеду? Мне няма куды ехаць…
– Я тут адзін… А ты паедзеш, я ведаю: ты адсюль паедзеш… — і сумна паківаў галавой. — Ага… Яшчэ да зімы паедзеш… Ты вось спаў зімой, не ведаеш нічога. А зімой тут холадна-холадна і страшка-страшка… Не хачу зімы… А яна прыйдзе, прыйдзе…
Вось гэтага Уладзя ніяк не чакаў ад Сашкі: «Дзіва, проста дзіва… і як я мог гэтак недаацэньваць яго: ён можа думаць, ён адчувае, ён чалавек… і яму адзінотна тут…». І міжволі слізганула параўнанне: такое ж дзіва чакае і тых, хто паставіў на ягонага цёзку, і не змогуць апамятацца яны, разбягуцца, як пацукі, пакінуўшы яму краіну…
Сашка падняўся і, больш нічога не кажучы, пайшоў. Калі ён тупаў да дзвярэй, Уладзя заўважыў раптам, як Сашка смешна чапляе нага за нагу — клішуе, і ўзгадаў свайго бацьку. Так, мянушка ў яго была Клішун… А яшчэ ў вёсцы звалі яго Сідар, успомніў Уладзя. І яго самога дражнілі: «Сідар, Сідар гоп-ляля, з’еў карову і цяля…» Ён страшна злаваў на хлопцаў і кідаўся біцца, хоць што тут такога... І не толькі яго, а ўвесь іх род так абзывалі. Значыць, Сідар — не проста імя, а нешта большае… Гэта… прозвішча. Сідар… Сідараў… Сідарчук… Сідарэнка… Сідарчэнка… Сідарэйчанка… Вось яно!..
Чуллівасць не пакідала Уладзю. Ён не стрымаўся і заплакаў.
Уладзя і не думаў, што літаральна праз некалькі хвілінаў зноў пабачыць Сашку. Ён сядзеў у пакоі, крыху агаломшаны нядаўняй размовай і асабліва згаданым… як з вуліцы, зверху ўніз, пранёсся дзікі працяглы крык і амаль адразу ж пачуўся глухі ўдар аб зямлю: гуп!.. Быццам упала нешта цяжкое і мяккае. Потым кароткая цішыня і — пачалася беганіна, мітусня, гвалт, плач… Уладзя выскачыў са свайго пакоя, абабег дом і згледзеў купку хворых, што стаяла пад сцяной. Падышоў, людзі расступіліся перад ім, і ён убачыў на зямлі ненатуральна скурчанае, скамечанае цела… Сашкі. Уладзя ўсё зразумеў. Сашка вярнуўся ў сваю палату, расчыніў вакно, праціснуўся скрозь краты — худому і гнуткаму, зрабіць гэта яму было нескладана, і скочыў уніз… Але чаму? Навошта?..
«Не хачу зімы…», «Тут страшка і холадна…», «У мяне нікога німа», «А ты паедзеш…» — у вушах ягоных гучаў Сашкаў голас, а Сашка…
…Сашка яшчэ быў жывы, хоць і ўпаў, падобна, уніз галавою. Ён часта дыхаў і з-пад разбітага, крывавага ілба шырока расплюшчанымі вачыма пазіраў у неба. Потым павярнуў вочы, сустрэўся позіркам з Уладзем, глыбока хапануў ротам паветра і замёр…
Смерць і пахаванне Сашкі моцна запалі ў душу Уладзі, не давалі спакою. Дужа нечаканым і недарэчным гэта было. Ён не мог дараваць сабе, што не зразумеў тады, чаму прыходзіў да яго Сашка. А ён прыйшоў развітацца… І Уладзя не спыніў яго…. Быў заняты сабой і сваім. А што чакае блізкага чалавека, і не падумаў… Гэта недаравальна… недаравальна… Ён палічыў ужо сябе экстрасэнсам, які бачыць далёка, а не прадухіліў самае простае.
Здарэнне ўскалыхнула інтэрнат. Але ніхто, нават Славік, і ўявіць не мог, што гэта было не самазабойства... Сашку аглушыў і выкінуў праз вакно дэбіл — той самы Убю, якога падсялілі да яго ў палату замест Уладзі.
12.
Славік-бард, пасля таго як даведаўся, дзе знаходзіцца Уладзя, не мог супакоіцца. «Вядома, нават калі Касінер нешта ўспомніць, гэта ніяк і нічым не будзе пагражаць мне, — разважаў ён. — Аднак перастрахавацца ўсё ж не пашкодзіла б. Хто яго ведае, як гэта можа паўплываць на далейшую «кар’еру» і ў «органах», і ў апазіцыі… «Рэпутацыя» можа быць падарваная. І небяспека зыходзіць ад таго, пра каго я і думаць забыўся...»
Славік-бард вырашыў цішком праведаць Уладзю. І не проста праведаць, а, калі ўдасца, прыбраць — раз і назаўсёды… «Гэтага чалавека не было ў маім жыцці, і яго не павінна быць, — думаў ён, — дваім нам будзе цесна на гэтым свеце… А значыць, трэба дарабіць тое, што не ўдалося тады… Каб потым жыць спакойна. Зрабіць так, каб ён там, у тым інтэрнаце, раптоўна памёр. Ці мала што можа здарыцца пасля тых траўмаў галавы, якія ён перанёс. Кровазліццё ў мозг… Мікраінсульт… Сардэчны прыступ... Трэба параіцца з «урачамі ў цывільным», і ўсё будзе ў ажуры. І яшчэ — трэба даведацца, хто там, у інтэрнаце, свае людзі, каб дзейнічаць праз іх і з іхняю дапамогай».