Першы знак — размаляваны
Чалавек чырвонай фарбай;
То — музыка закаханы;
Значыў знак: «Я расфарбоўкай
Над усімі ўладу маю!»
Чалавек на барабане
Такты гучна выбівае,
Мае гэткі сэнс малюнак:
«Гэта я спяваю! Слухай!»
Той жа самы барабаншчык
Пад страхой вігвама грае,
Мае гэткі сэнс малюнак:
«Я прыйду, маёй ты будзеш,
Меж не ведаюць пачуцці!»
Потым дзве фігуры побач —
I мужчына і жанчына,
Дзве рукі ў адну зліліся,
Тлумачэнне: «Не схаваеш
Сарамлівых шчок румянасць
Ад мяне, наскрозь я бачу
Тваё сэрца, дарагая!»
Потым — востраў адзінокі,
А на ім стаіць дзяўчына;
Песня гэтага малюнка
Так гучыць: «Хаця адлегласць
Немалая паміж намі,
Але мар маіх імклівасць
I жаданняў чарадзейнасць
Нашы сэрцы набліжаюць!»
А далей — юнак схіліўся
Над дзяўчынаю заснуўшай,
Словы палкага кахання
Шэпча ёй: «Хоць ты ў далёкім
Свеце Сну, Маўчання царстве,
Але ты мой голас чуеш!»
I апошняя фігура,
Знак апошні — сэрца ў цэнтры
Зачарованага кола;
Можна так малюнак гэты
Растлумачыць: «Размаўляю
Я з тваім адкрытым сэрцам!»
Так было, што Гаявата,
Мудра дбаючы аб людзях,
Навучыў народ майстэрству,
Таямніцам малявання
На кары бярозы гладкай,
На аленя скуры белай,
На магіл слупках маўклівых.
XV. Плач Гаяваты
У той час Ліхія Сілы,
Што ўжо ведалі пра мудрасць,
Пра сяброўства Гаяваты
З Чайбайабасам, музыкай,
Баючыся іх учынкаў,
Іхніх спраў высакародных,
Між сабой прыйшлі да згоды
Пасварыць іх альбо знішчыць.
Чайбайабаса, музыку,
Папярэджваў Гаявата:
«О мой брат, не адыходзься,
Сіл Ліхіх асцерагайся!»
Чайбайабас толькі ўстрэсваў
Смалянымі валасамі,
Смеючыся бесклапотна:
«Не турбуйся, брат, за мною
Зло з няшчасцем не палююць!»
А калі зіма скавала
Хвалі Велічнага Мора,
Засіпелі завірухі
У засохлых лісцях дуба,
Сосны ўсе ператварыўшы
У бялюткія вігвамы,—
Чайбайабас не паслухаў
Засцярогі Гаяваты,
Захапіўшы лук і стрэлы,
На рагатага аленя
Паляваць адзін паехаў.
Перад ім алень рагаты
Морам Велічным імчаўся;
Толькі лёд трашчаў здрадліва,
Калі гнаўся ўслед на лыжах
Ён, не чуючы нічога
У запале паляўнічым.
А яго Ліхія Сілы
Падпільноўвалі ў засадзе,
I, зламаўшы лёд здрадлівы,
Пацягнулі ўніз музыку,
Пахавалі пад вадою;
Уладар вады глыбокай,
Энктагі, злы дух Дакотаў,
Чайбайабаса засыпаў
Жоўтым жвірам Гітчы Гумі.
З мыса крыкнуў Гаявата
З гэткай роспаччу жахлівай,
З гэткай сілай, што бізоны
Прыпыніліся старожка
I ваўкі завылі ў лесе,
I ваўкам здалёк грымоты
Адгукнуліся: «Бэм-Вава!»
Твар пакрыў ён фарбай чорной,
Галаву ахутаў коўдрай.
Сем жалобных доўгіх тыдняў
Так сядзеў ён у вігваме,
Паўтараючы з адчаем:
«Ён памёр, музыка любы,
Мілагучны з мілагучных,
Ён пакінуў нас навечна,
Адляцеўшы ў край далёкі,
Дзе яго сустрэў, як сына,
Уладар магутных гукаў!
О мой брат, о Чайбайабас!»
I ў жалобе змрочнай піхты
Пакалыхваліся сумна,
І шумелі над вігвамам,
I ўздыхалі з Гаяватай,
I з яго няўцешным плачам
Свой няўцешны плач злівалі.
Надышла вясна, дарэмна
Чайбайабаса чакала
Наваколле і ўздыхалі
Лес, ручай, чарот у лузе.
А з вяршалін дрэў жалобна
Сіваграк спяваў, Авейса:
«Чайбайабас! Чайбайабас!
Ты памёр, памёр, музыка!»
І малінаўка спявала,
Апечы, з глыбокім жалем:
«Ты памёр, о Чайбайабас,
Наш музыка мілагучны!»
Уначы па цёмным лесе
Чуўся горкі енк і скарга,
Плач няўцешны Ваванэйсы:
«Чайбайабас! Чайбайабас!
Ты памёр, памёр, музыка —
Мілагучны з мілагучных!»
I прыйшлі да Гаяваты
Заклінальнікі, Вэбіны,
I прарокі, Джосакіды,
I ўсіх лекаў знаўцы, Міды;
Побач з ім Вігвам Таемны
Збудавалі, і прынеслі
У сваіх дарожных кайстрах,
З моцных скур бабра і выдры,
Травы лекавыя, лісце
I заклятае карэнне,
Цудадзейнай сілы зелле.