Спеў аб Гаяваце

Так пасля зімы халоднай,
Нечуванай, лютай сцюжы
Зноў вярнулася на поўнач
Прыгажосць вясны — з ляснымі
Птушак песнямі, з лістотай
I духмяным пахам кветак.

Чарада за чарадою
Зноў вярталіся на поўнач
Гусі-лебедзі, як стрэлы,
Разразаючы нябёсы,
Размаўляючы, як людзі;
Журавы дамоў ляцелі
Чарадой, на лук падобнай —
З разарванай цецівою;
Па адным з краін паўднёвых
Альбо парамі ляцелі —
Чапля шызая, Шух-шух-га,
I глушыца, Мушкадаза.

У кустах лясных і ў лузе
Сіваграк спяваў, Авейса,
А малінаўка спявала,
Апечы, каля вігвамаў;
Пад надзейным спратам сосен
Буркаваў Амімі, голуб,
I маўклівы Гаявата
У сваім няўцешным горы,
Кліч іх чуючы прызыўны,
За парог свой змрочны выйшаў,
Каб зірнуць вясновым часам
На красу зямлі і неба.

Вось тады якраз вярнуўся
З падарожжа ў край усходні
Ягу, казачнік славуты,
Самахвал непараўнаны.
Ён прывёз адтуль нямала
Казак новых, дзіўных баек
I прыгод неверагодных.

I народ, якому Ягу
Расказаў аб вандраваннях,
Аб прыгодах нечуваных,
Смеючыся, так адказваў:
«Уг! Мастак на байкі Ягу!
Іншы б гэткіх штук не ўбачыў!»

Ён казаў, што бачыў мора
Большае за Гітчы Гумі,
Што была вада ў тым моры
Горкай — піць яе няможна.

I паблажліва зірнулі
Слухачы на самахвала
I сказалі: «Быць не можа!
Ко! Не можа быць такога!»

А па моры, ён расказваў,
Плыў, ляцеў крылаты човен,
Велізарны човен, большы
I вышэйшы за сасновы
Бор, што неба падпірае.
Слухачы яму на гэта,
Смеючыся, адказалі:
«Ко! Мы гэтаму не верым!»

З жарала пірогі ў гонар
Ягу бліснула маланка,
За маланкай — гром ударыў!
I народ смяяўся гучна
Над няшчасным, бедным Ягу,
Рагатаў: «Расказвай байкі!»

На крылатай той пірозе
Сотня воінаў, расказваў
Ён, да берага прыстала;
Твары іх пафарбаваны
Белай фарбай, падбародкі
Валасатыя — як футры.
Слухачы з расказаў Ягу
Кпілі, гучна рагаталі,
Як на дрэвах прыдарожных
Крумкачоў шумлівых зграя.

«Ко! Хлусня! — яны сказалі.—
Мы ў такое не паверым!»
Толькі з Ягу не смяяўся
Гаявата, ён сур'ёзна
Адказаў на тыя кпіны:
«Ягу праўду нам гаворыць;
Прывід бачыў я падобны,
Бачыў з крыламі пірогу,
Бачыў воінаў адважных
Белатварых, барадатых,
Што да берага прысталі,
Што прыехалі з Усходу
На судне сваім драўляным.

Гітчы Маніта магутны
Пасылае разам з імі
Нам сюды свае наказы,
Даручэнні пасылае.
Дзе паселяцца — там з кветак
Пчолы, Амо, мёд збіраюць,
На сядзібах іх раяцца,
Дзе праходзяць — пакідаюць
След, з якога прарастае
Мускадзіт цудоўны — кветка.

Дык сустрэнем чужаземцаў,
Як сяброў сваіх, сардэчна,
Як братам, руку працягнем.
Так Жыцця Ўладар сказаў мне,
Гітчы Маніта магутны,
Калі мне з'явіўся прывід.

Прывід той адкрыў заслону
Дзён далёкіх, дзён наступных:
Бачыў я перасяленне
Невядомых нам народаў,
Іх суладны рух на захад.
Хоць яны на розных мовах
Размаўлялі, але сэрцы
Іх жылі адзінай мэтай.
Гарады па ўсіх краінах
З працы рук іх задымілі,
Паплылі па ўсіх азёрах
I па рэках іх пірогі
З гулкім громам і маланкай.

А пасля перад вачамі
Прамільгнуў, як хмара, прывід:
Бачыў я народ няшчасны,
Што забыў мае парады,
Што ў бясконцых войнах гіне;
Там свайго народу рэшткі
Бачыў я, што варты жалю,
Як сухое лісце ўвосень,
Бурай гнанае на захад!»