Так радзіўся Гаявата,
Сын кахання, цуд прыроды;
А пяшчотная Венона
Ад бяды-тугі памерла,
Бо каварны Мэджэківіс,
Бессардэчны ашуканец,
Назаўжды яе пакінуў.
Доўга-доўга галасіла
Па сваёй дачцэ Накоміс:
«О калі была б я мёртвай,
Каб магла ляжаць з табою!
Я ўжо выплакала вочы!
Ваганомін, ваганомін!»
На ўзбярэжжы Гітчы Гумі,
Каля Велічнага Мора
У той час жыла Накоміс.
За сцяной яе вігвама
Дзень і ноч шумела нетра
Цёмных хвой і елак змрочных,
А з другога боку — мора
Падступала да вігвама
I, празрыстыя, шумелі
Хвалі Велічнага Мора.
Там унука калыхала
Шматпакутная Накоміс
У калысцы, змайстраванай
З ліпы, звязанай надзейна
Лані моцным сухажыллем
I засланай мяккім мохам,
Калыхала і спявала:
«Спі! А то мядзведзь пачуе!
Люлі-люлі, мой савёнак!
Што там свеціцца ў вігваме,
Што за вочы-вачаняткі?
Люлі-люлі, мой савёнак!»
Калыхала, гаварыла
Пра начныя зоры ўнуку,
Паказала хвост каметы —
Ішкуду з касой агністай,
Паказала каляровы
Танец воінаў нябёсных,
Іх блішчастых паліц ззянне
Над Паўночнаю Краінай;
Паказала серабрысты
Шлях усіх нябёсных зданяў —
Белы шлях на цёмным небе,
Поўны прывідаў і ценяў.
Цёплым вечарам улетку
Слухаў хлопчык на парозе
Ціхі гоман хвой вячыстых,
Слухаў ціхі плёскат хваляў,
Гукі дзіўных слоў і песень:
«Міні-вава!» — чуў у хвоях,
«Мэдвэй-ошка! — чуў у хвалях.
Бачыў там ён Ва-ва-тэйзі,
Светлячка, які лятае,
Як агеньчык, свеціць свечкай
Над кустамі, над травою;
Ён спяваў паціху песню,
Што Накоміс навучыла:
«Ва-ва-тэйзі, светлячок мой!
Светлячок, малая мушка,
Светлячок, начны агеньчык,
Пасвяці сваёю свечкай
Перад тым, як спаць я лягу,
Як свае заплюшчу вочкі!»
Бачыў, як над Гітчы Гумі
Поўны месяц падымаўся,
Бачыў цень на ім і плямы
I пытаў: «Што там, Накоміс?»
I адказвала Накоміс:
«Гэта воін раззлаваны
Неяк раз схапіў бабульку
I закінуў аж на месяц:
Плямы, што на ім ты бачыш,—
Гэта цела той бабулькі».
Прыкмячаў вясёлку ў небе
Ён на ўсходзе і паціху
Гаварыў: «Што там, Накоміс?»
I адказвала Накоміс:
«То дыван, сатканы небам,—
Гэта кветкі ўсе лясныя
I лілеі дзікіх прэрый,
Што завянулі калісьці,
Зноў у небе расцвітаюць».
Калі чуў ён крык савіны,
Смех, выццё ў начных гушчарах,
Дык палохаўся: «Што гэта? —
Ён шаптаў.—Што там, Накоміс?»
I адказвала Накоміс:
«Гэта совы, Куку-Кугу —
I нічога болыш — у лесе
На сваёй гавораць мове!»
Так хлапчук, унук Накоміс,
Навучаўся мове птушак,
Знаў іх тайны, іх імёны:
Як звіваюць гнёзды летам,
Дзе зімой прытулак маюць;
Размаўляў ён часта з імі,
Зваў: «Мае вы птушаняткі!»
Вывучаў ён мову звера,
Ад саміх звяроў дазнаўся,
Як бабёр жытло будуе,
Дзе вавёрка спраты мае,
Што аленя робіць жвавым,
А Вабаса палахлівым;
Часта з імі Гаявата
Размаўляў і зваў «братамі».
I вялікі знаўца казак —
Самахвал вядомы, Ягу,
Гаварун і валацуга,
Верны друг старой Накоміс,
Лук зрабіў для Гаяваты;
Ягу з ясеню надзейны
Лук зрабіў, а стрэлы — з дубу,
Наканечнікі іх — з яшмы,
Цеціву — са скуры лані.
I сказаў ён Гаяваце:
«Ну, сынок, збірайся ў пушчу,
Дзе аленяў ходзяць статкі,
Застралі самца, што горда
Носіць рогі, як галіны».
Гаявата лук і стрэлы
Браў — і рушыў смела ў пушчу
А вакол яго спявалі
Птушкі, лётаючы ў дрэвах.
«Не страляй нас, Гаявата!» —
Так малінаўка спявала;
Сіваграк, Авейса, ўторыў:
«Не страляй нас, Гаявата!»
Ён ішоў, яго вавёрка,
Аджыдома, выглядала
I скакала па галінах,
I прыцмоквала са смехам,
I са смехам прымаўляла:
«Не страляй, о Гаявата!»