Выбар тэмы вызначыў і жанр твора. “Апалагетык...” не з’яўляецца героіка-эпічнай альбо гістарычнай паэмай, гэта – рэлігійна-палемічны твор, своеасаблівы вершаваны памфлет, што ўзнік як водгук на канкрэтныя падзеі ў краіне, але задуманы з мэтаю агульнай крытыкі каталіцкага касцёла, інстытута папства і ордэна езуітаў.
Паэма мае выразную антыпапскую скіраванасць, характэрную для пратэстанцкіх сачыненняў яшчэ з часоў Марціна Лютэра. Аўтар непасрэдна альбо ўскосна згадвае шмат якіх папаў рымскіх, ад Леона І (440-461) да тагачаснага Грыгорыя ІІІ (1572-1585), найбольшую ж дасведчанасць выказвае ў справах XIII-XV стст., што напэўна тлумачылася адпаведным падборам літаратуры. Вастрыё крытыкі было накіравана, аднак, не супраць канкрэтных гістарычных асобаў (якія згадваюцца, калі аўтару трэба праілюстраваць чарговы тэзіс яскравым прыкладам), а супраць інстытута папства ўвогуле. З гэтай прычыны ў паэме паўстаў зборны вобраз рымскага духоўнага ўладара, абагульнены сатырычны партрэт правадыра каталіцтва, які сядзіць у Рыме, у дарагіх палацах, у пурпуры ды ў золаце, забыўшыся, што Хрыстос не меў дзе скланіць сваёй галавы ўбогай, голы вісеў на крыжы, які лічыць сябе богам і адзіны ніколі не памыляецца, якога ніхто не мае права судзіць. Пратэстанцкі аўтар называе папу рымскага Антыхрыстам і заклікае праўдзівых вучняў Хрыста, пакуль яшчэ не позна, пакінуць новыя Садом і Гамору:
Uciekajcież, nędznicy, z tego Babilonu,
Nie bojcie siе kacerstwa, ni księżej gomonu.
Uciekajcie do Chrysta, biskupa swojego:
Wszystko macie gotowo i darem od niego:
A u Antykrysta zaś wszytko za pieniądze,
Chociaż drogo zapłacisz, nie pozbędziesz nędze.
У гэтых радках, напісаных ў 1582 г., чуваць выразныя адгалоскі “Песні сабранай з Адкрыцця св. Яна <...> што папа ёсць праўдзівы Антыхрыст, і ўжо дарэмна маем іншага Антыхрыста чакаць” з нясвіжскага канцыянала 1563 -1564 гг., якая таксама заклікала вернікаў як мага хутчэй пакінуць уладанні “рымскай бестыі”:
A tak panowie Polanie
Ocućcie się z tego spania
Ucieczmy od Antykrysta
Naśladujmy Pana Krysta
Ustaw jego!
Падабенства двух твораў вынікала, безумоўна, не з наследавання аўтарам “Апалагетыка...” тэксту “Песні...”, а з еднасці поглядаў двух паэтаў-пратэстантаў, з арыентацыі на агульную традыцыю. У рэчышчы гэтай традыцыі, распачатай яшчэ выступленнямі Яна Гуса і Марціна Лютэра, вядзецца ў паэме і крытыка каталіцкага касцёла, выкрыццё маральнага вобліку біскупаў, ксяндзоў, манахаў. Папрокі ранейшыя: сіманія, гандаль індульгенцыямі, чужалоства пад прыкрыццём цэлібату. У сваіх абвінавачваннях аўтар “Апалагетыка...” дэманструе не толькі добрае веданне слабых месцаў супраціўніка, але і несумненныя здольнасці паэта-сатырыка:
Albo siе niechaj żenią, cudzym pokoj dadzą,
Z kmieciami o ich dziewki niechaj siе nie wadzą.
Dlaczego też niektorych o to szpetnie kropią,
Nie jeden kanoniczek pozna rękę chłopią.
Drudzy też szyje łamią, po brogach szukając
Dziewek a spowiedzi ich na sienie słuchając.
Найслабейшымі, найбольш далёкімі ад паэзіі месцамі твора трэба прызнаць тэалагічныя разважанні аўтара (напрыклад, пра тое, ці павінен хрысціянін пакланяцца Божай Маці, ці сыходзіць Святы Дух ад Сына Божага і г.д.), і асабліва шматлікія экскурсы ў еўрапейскую гісторыю далёкіх стагоддзяў. Зразумела, што такія экскурсы спатрэбіліся аўтару дзеля таго, каб падмацаваць свае палемічныя аргументы канкрэтнымі прыкладамі, каб давесці да чытача асноўную ідэю паэмы: касцёл заўсёды быў антаганістам дзяржавы, а папа рымскі – праціўнікам моцнай каралеўскай улады. Але тагачасных беларусаў, літоўцаў, палякаў, напэўна, мала цікавілі ўзаемаадносіны папы рымскага Грыгорыя І і імператара Фокаса (VII ст.), альбо Мікалая ІІІ і Рудольфа І Габсбургскага (ХІІІ ст.), таксама, як не зацікавяць яны і сучасных чытачоў.
Зусім іншае ўздзеянне мелі прыклады з тагачаснага грамадска-палітычнага жыцця Вялікага Княства Літоўскага, з нядаўняга гістарычнага мінулага краіны, якія закраналі рэлігійныя і грамадзянскія пачуцці чытачоў, выклікалі ў іх згоду або рашучы пратэст супраць пазіцыі аўтара. Так у “Апалагетыку...” згадваецца надзвычай цікавы эпізод з часоў Лівонскай вайны, калі маскоўскі цар Іван IV паабяцаў вызваліць з няволі пяцьсот палонных шляхціцаў узамен за Віленскую ікону Прачыстай Дзевы Марыі. Духоўныя і свецкія ўлады Княства, зразумела, не пагадзіліся з прапановй цара, і раз’юшаны тыран загадаў засячы вязняў. Аўтар “Апалагетыка...” вінаваціць каталіцкіх іерархаў (хаця ікона была праваслаўная) за тое, што яны мёртвага абраза за пяцьсот жывых пашкадавалі, размаляваную мастаком дошку ацанілі вышэй за жыццё людзей. Чытачы-пратэстанты, якія не прызнавалі ікон, напэўна пагаджаліся з паэтам, але можна ўявіць, якое абурэнне выклікалі словы паэта ў чытачоў каталіцкага і асабліва праваслаўнага веравызнанняў.