“Замест таго, каб паглыбляцца ў інтэлектуальныя спрэчкі, да якіх большасць люду яшчэ не дарасла, езуіты правялі рэформу падрыхтоўкі святароў, узялі ў свае рукі школьную адукацыю, а прыхільнасць магнатаў здабыліі праз панегірыкі, якія раздзьмухалі радавую пыху. Праўда, і ў гэтай галіне дзейнасці пачатак паклалі пратэстанты, доказам чаго з’яўляецца твор Цыпрыяна Базыліка ў гонар Альжбеты Радзівіл, але не развілі яны гэтага літаратурнага жанру” (Kosman 1973: 167).
Складанне панегірычных вершаў уваходзіла ў праграму навучання, амаль кожны выпускнік калегіумаў і акадэміі быў здольны напісаць вершаваны твор, прысвечаны нейкай канкрэтнай жыццёвай падзеі: нараджэнню сына ў магната-апекуна, шлюбу дачкі суседа-шляхціца, заўчаснай смерці вядомага чалавека. Зразумела, што далёка не ўсе падобныя “віршы” можна назваць паэзіяй у сапраўдным значэнні гэтага слова: “Вершаваная форма была ў штодзённым амаль ужытку, як у хатнім, так і ў публічным жыцці, лёгка таму здагадацца, што пры такім становішчы рэчаў ёй неставала той узвышанасці, якая кранае сэрца, сілы і энергіі, словам – умоў, якія складаюць паэзію” (Кондратович 1862: 253).
Пераважная большасць вершаў у езуіцкіх панегірычных зборніках была на лацінскай мове, толькі зрэдку сустракаліся польскамоўныя творы. Такім чынам, можна гаварыць пра відавочную “лацінізацыю” паэзіі Беларусі на мяжы XVI - XVIІ стст. Заўважым, што шырокае распаўсюджанне лацінскай мовы з’явілася адным з істотных вынікаў дзейнасці езуітаў Вялікім Княстве Літоўскім. Да гэтага часу веданне “лаціны” як мовы антычнай і агульнаеўрапейскай культуры было прывілеяй вузкага кола асветнікаў-гуманістаў, а як мова каталіцкага богаслужэння – прафесійным абавязкам святароў у касцёлах. Толькі пасля адкрыцця ў Беларусі і Літве шматлікіх калегіумаў, заснавання ў 1579 г. Віленскай езуіцкай акадэміі лацінская мова зрабілася здабыткам адносна шырокіх слаёў арыстакратыі, шляхты і гараджан, прайшоўшых праз езуіцкую, найлепшую ў тыя часы, сістэму адукацыі.
Напісанне панегірычных вершаў мела, аднак, не толькі далёкія палітычныя мэты (выклікаць прыхільнасць караля і магнатаў, замацаваць уплыў ордэна і Контррэфармацыі ў цэлым), але і вельмі простыя, навучальна-дыдактычныя: авалоданне лацінскай мовай, а пазней і іншымі (нямецкай, італьянскай, гішпанскай). Вось чаму вершаў на лацінскай мове складалася ў сценах калегіумаў і акадэміі так шмат, хаця рэальны попыт на лацінамоўную вершаваную прадукцыю ў тагачасным шляхецкім грамадстве быў значна меншы, чым на польскамоўную: характэрна, што калектыўныя панегірычныя зборнікі ў гонар караля і магнатаў выдаваліся акадэмічнай друкарняй па-лацінску, а невялікія сямейна-рытуальныя віншаванні магнатам і прадстаўнікам заможнай шляхты пісаліся навучэнцамі ці выпускнікамі акадэміі па-польску і часта выдаваліся ў іншых друкарнях: М. Вітаслаўскага “Lutnia na wesele ... Ierzego Chodkiewicza ... i Sofiey Radziwiłówny ...” (Вільня, друк. Я. Карцана,1594). К. Кернавіскага “Epithalamium na wesele ... Piotra Kroszyńskiego ... i Anny Sokolińskiey...” (Вільня, друк. Я. Карцана, 1595), Г. Белазора “Epicedium na pogrzeb ... Anny Dorohostayskiey ...” (Вільня, друк. Акадэміі, 1596), В. Скараўца “Winszowanie ... Zofiey Chodkiewicowey z nowourodzonego syna Hieronima” (Вільня, 1598), Я. Сапегі “Epitalamium na wesele ... Leona Sapiehy ... i Elzbiety Radziwiłlowny” (Вільня, друк. Я. Карцана, 1599), Ш. Шляскага “Satyr wesoły z Kraiów Litewskich na kolęde... H. Chodkiewiczowi” (Вільня, 1606) і інш.
У новага пакалення паэтаў з’яўляюцца новыя куміры і новая магістральная тэма твораў: калі ў 80-х гг. XVI ст. самай папулярнай тэмай была вайна з Масковіяй і подзвігі Крыштафа Радзівіла Перуна (паэмы Ф. Градоўскага, Г. Пельгрымоўскага, А. Рымшы), то напачатку XVIІ ст. – вайна са Швецыяй і перамогі Яна Караля Хадкевіча: “Pieśń nowa Kalliopy Sarmackiej...” (1605) Х. Гашнеўскага, “Pamiątka, albo Cołumny niesmiertelności... (1605) Ш. Шляскага, “Sława losu szczęsliwego w Inflanciech...” (1605) Э. Жатускага, “Carolomachia...” (1606) В. Бойера. А Крыштаф Радзівіл Пярун з прычыны няўдач ў Інфлянтах стаўся нават незадоўга да сваёй смерці (1603 г.) аб’ектам насмешак і кпінаў у ананімных сатырычных вершах “Wojna Inflancka” (1601), “Inflancka litania (1601/1602).