Жыццё “адгукнулася” на заклікі аўтара “Патрыёта...”: праз некалькі год пасля апублікавання кнігі яму давялося адправіцца ў Маскву ў складзе пасольства Льва Сапегі: заключаць вечны мір паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскім княствам. Творчым вынікам гэтай паездкі сталіся тры сачыненні: празаічны дыярыуш пасольства, кароткі вершаваны дыялог “Rozmowa iednego Polaka z Moskwą na zamku Moskiewskim” і вершаваны дыярыуш “Poselstwo do Wielkiego Księcia Moskiewskiego” (ніводнае з іх не было апублікаванае пры жыцці аўтара).
Як ужо адзначалася, “Размова аднаго паляка з маскалём на Маскоўскім замку” разглядалася беларускімі літаратуразнаўцамі У. Казберуком і І. Саверчанкам, а шырокаму чытачу твор зрабіўся даступным, дзякуючы перакладу М. Танка. Таму мы не будзем падрабязна спыняцца на аналізе гэтага твора, заўважым толькі, што, на нашую думку, “Размова...” адносіцца не да рэлігійна-палемічнай, а да палітычнай паэзіі (пытанне розніцы веравызнанняў закранаецца суразмоўцамі, але ў аснове спрэчкі ляжаць палітычныя праблемы) і што да развіцця беларускай драматургіі “Размова ...” Г. Пельгрымоўскага непасрэднага дачынення не мае: каб пераканацца ў гэтым, дастаткова параўнаць літаратурныя па сваёй прыродзе дыялогі Г. Пельгрымоўскага з тэатральным “Дыялогам пра мір для караля Стэфана” К. Пянткоўскага, выстаўленым навучэнцамі Віленскай езуіцкай акадэміі 4 лютага 1582 г. (Pętkowski 1961: 385 - 418).
У “Размове аднаго паляка з маскалём...” згадваюцца некаторыя пытанні перамоў Льва Сапегі з баярамі і абставіны жыцця паслоў у Маскве, падрабязна апісаныя потым Г. Пельгрымоўскім у вершаваным дыярыушы “Пасольства да вялікага князя маскоўскага”. Менавіта гэтая “пасольская паэма” (каля 7000 радкоў) сталася найбольш значным творам у літаратурнай спадчыне Г. Пельгрымоўскага. Напрыканцы паэмы змешчаны дадатак да яе: незавершанае апісанне пасольства Міхаіла Салтыкова-Марозава ў Вільню да караля Жыгімонта ІІІ у 1602 г. Можна меркаваць, што паэма створана незадоўга да смерці аўтара, недзе ў 1602 - 1603 гг. Параўнанне тэксту “Пасольства...”, апублікаванага ў скарочаным выглядзе А. Брукнерам, са зместам празаічнага дыярыуша, апісанага У. Трэмбіцкім (Trębicki 1846) дазваляе зрабіць наступную выснову: вершаваная форма прывяла не толькі да рытмічнага ўпарадкавання празаічнага тэксту і механічнага аздаблення яго рыфмамі, але і да ўзмацнення вобразнасці, мастацкай выразнасці, да з’яўлення паэтычных штампаў-клішэ, характэрных для эпічнага стылю. Сам А. Брукнер, які меў магчымасць пазнаёміцца з поўным тэкстам паэмы Г. Пельгрымоўскага, адзначаў, што менавіта патрабаванні эпічнага стылю вымагалі ад аўтара пашырэння і ажыўлення сціслых дзённікавых апісанняў, а таксама ўвядзення ў вершаваны твор новых вобразаў і апісання падзеяў, нідзе ў празаічным дыярыушы не занатаваных (Brückner 1896: 90). Такім чынам, “Пасольства да вялікага князя маскоўскага” можна разглядаць і як дыярыуш у вершаванай форме, і як эпічную паэму ў форме дыярыуша, памятаючы, што высокая канцэнтрацыя фактаграфічнага матэрыялу, дакладнасць і дэталізаванасць апісанняў, строгая адпаведнасць кампазіцыі твора храналогіі рэальных падзеяў вынікалі менавіта з дыярыушавай асновы паэмы Г. Пельгрымоўскага. Сустракаюцца ў рукапісу паэмы і ўрыўкі празаічнага тэксту, якія маюць характар дакументальнага дадатку: “лісты прымерныя”, пералікі напояў і прысмакаў на ўрачыстых банкетах, спісы падарункаў цару і ад цара і г. д.
Мэтаю пасольства Льва Сапегі ў Маскву ў 1600 - 1601 гг. было заключэнне чарговага перамір’я паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскай дзяржавай, а ў спрыяльных умовах – вечнага міру, што адпавядала інтарэсам і рускага народу, які толькі прыходзіў у сябе пасля крывавай тыраніі Івана Грознага і пасля паражэння ў Лівонскай вайне, і народаў Рэчы Паспалітай, знясіленых мінулай вайной і ўцягнутых у новыя вайны: на поўдні – з Валахіяй, і на поўначы – са Швецыяй. Несумненна, Г. Пельгрымоўскі ўсведамляў важнасць ускладзенай на пасольства місіі, на самым пачатку паэмы ён выказвае надзею: