Że nie długo z obu stron w jedno narodowie
Pójdą z chęcią, radością, ojczyzny synowie;
Będą, mówiąc, w pokoju Rzeczepospolite
I ty państwa z obu stron wielkie, znamienite,
Na żałość, smętek, wieczny upadek poganom,
A na radość, pociechę wszytkim krześcjanom.
Як бачым, паэт развівае ў “Пасольстве...” ідэю, выказаную ў “Патрыёце...”, звязвае заключэнне міру паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскім княствам з неабходнасцю сумеснага змагання супраць турак і татар. Але гаворка ідзе ўжо не проста пра ваенны саюз дзвюх краінаў, а пра “адзіны народ”: відавочна, маецца на ўвазе унія паміж дзвюма дзяржавамі, падобная да уніі паміж Польшчай і Вялікім Княствам Літоўскім. З прапановай такой уніі і прыехалі да Барыса Гадунова паслы ад Жыгімонта Вазы, выклаўшы асноўныя палажэнні ўз’яднання дзвюх дзяржаў у 24-х пунктах “Спосабаў вечнага міру”.
Але баяры рашуча адхілілі не толькі ўтапічныя “Спосабы вечнага міру”, якія, трэба прызнаць, шырока адчынілі б дзверы для пранікнення каталіцызму ў праваслаўную краіну і паставілі б пад пагрозу дзяржаўную самастойнасць Маскоўскага княства, але і сам вечны мір, заявіўшы паслам , што размова можа ісці толькі пра чарговае перамір’е і толькі пасля таго, як паслы прызнаюць царскі тытул Барыса Гадунова (Tyszkowski 1927: 51). Выкарыстоўваючы цяжкае ваенна-палітычнае становішча Рэчы Паспалітай, абумоўленае няўдачамі Жыгімонта Вазы ў вайне з Міхалам Мультанскім і Карлам Судэрманскім, баяры імкнуліся дабіцца палітычных і тэрытарыяльных выгадаў для Маскоўскай дзяржавы.
Дыпламатычныя перамовы паслоў з баярамі, шматлікія спрэчкі і маналогі знаходзяцца ў цэнтры ўвагі аўтара “Пасольства...”, ён падрабязна апісвае ўсе аргументы pro et contra, палітычныя абвінавачанні і гістарычныя спасылкі, перадае квятастыя выразы ўрачыстых прыёмаў і цырымоніяў, эмацыянальную, часам блізкую да лаянкі мову дзелавых сустрэчаў. Прэтэнзіі Барыса Гадунова на тытул “цара ўсёй Русі” ўспрымаліся паэтам як прэтэнзіі Маскоўскага княства на беларускія і ўкраінскія землі, і таму Леў Сапега, які рашуча адхіляў і царскі тытул, і тэрытарыяльныя дамаганні маскоўскага князя, быў для Г. Пельгрымоўскага такім жа героем, абаронцам Айчыны, як Крыштаф Радзівіл Пярун для А. Рымшы. Не на полі бітвы, а на полі дыпламатычных перамоў мусіў здзейсніць свой подзвіг герой Г. Пельгрымоўскага, і, трэба адзначыць, даводзілася пану канцлеру клікаць на дапамогу ўсю сваю мужнасць, разважлівасць і стрыманасць. Ваяўнічасць і пыха ў баярскіх прамовах спалучаліся з хітрасцю і прытворствам:
Bywalichmy wszak w Litwie; krew prolić się może;
Wy na koń, my na druhoj, komuż Boh pomoże.
Myb radzi, sztob i zawtrze pieremire wyszło,
Sztob znowu wojewaci Litwu borzdo przysło.
Dawno-byście po drodze doma hodowali,
Gdybyście wsieja Rusi Cara Carom zwali”.
Леў Сапега асуджае легкаважнае стаўленне баяр да вайны, ён папярэджвае, што вайна – жахлівая, трагічная з’ява ў жыцці людзей і што тых, хто без прычыны распачынае кровапраліцце, чакае боская кара:
Lać krew ludzką kto szuka, pomsta nad nim Boża,
Nie gałki grać, nie śmiech to, nie z ogroda roza.
Nie wołamyć na wojnę; bronić się będziemy;
Nie ręczymy, i dalej jesli nie pójdziemy.
Прамовы вялікага канцлера літоўскага прасякнуты пачуццём чалавечай і дзяржаўнай годнасці; скрозь стрыманыя, узважаныя выказванні палітыка і дыпламата прабіваюцца натхнёныя, эмацыянальныя словы грамадзяніна і патрыёта. Заўважаецца, што Г. Пельгрымоўскі свядома канцэнтруе ўсю ўвагу на асобе галоўнага героя, пакідаючы ў цені іншых удзельнікаў пасольства: кашталяна варшаўскага Станіслава Варшыцкага, ваяводу віцебскага Яна Сапегу, аршанскага земскага суддзю Андрэя Варапея і інш. Нават пра свой уласны, даволі прыкметны ўдзел у перамовах (менавіта Г. Пельгрымоўскі складаў “ліст прымерны” з умовамі дваццацігадовага перамір’я, а на ўрачыстым прыёме ў цара выступаў з традыцыйнай прывітальнай прамовай ад імя пасольства) паэт піша няшмат і ў трэцяй асобе: згадвае пра хваробу пана пісара, прамову “пана пісара” перад вялікім князем маскоўскім і г.д.
І ў празаічным, і ў вершаваным дыярыушы прамовы цара і баяр Г. Пельгрымоўскі падаваў з захаваннем у некаторых мясцінах адмысловых слоў рускай мовы, але пісаў гэтыя словы на беларускі манер (“h”, “ci”, “dzi” замест “g”, “ti”, “di”, з цвёрдым “r”), на што слушна зврталі ўвагу як беларускія (Казбярук 1982: 16; Саверчанка 1992: 104), так і польскія даследчыкі (Brückner 1896: 88; Tyszkowski 1927: 3). Шмат у баярскіх прамовах і чыста беларускіх слоў, яшчэ больш іх у прамовах канцлера Льва Сапегі. Безумоўна, Г. Пельгрымоўскі добра ведаў беларускую мову, карыстаўся ёй як пісар Княства ў справаводстве, а часта і ў размове. А вось веданне рускай мовы ў яго палягала, відаць, як і ў Льва Сапегі, на блізкасці рускай і беларускай моў, таму і ў празаічным дыярыушы баярскія прамовы пададзены ў беларускамоўнай транскрыпцыі, і асабліва ў паэме, дзе аўтару даводзілася не толькі ўзнаўляць занатаваныя раней прамовы, але і пашыраць іх, перапрацоўваць у вершаваную форму, замяняючы многія словы, прыдумляючы новыя сказы і выразы.