Выбрать главу

Філарэт вярнуўся ў Маскву. Цар, вітаючы бацьку, пакланіўся яму да зямлі. 22 чэрвеня 1619 года ў Крамлі цар Міхаіл урачыста прасіў бацьку прыняць сан патрыярха, і бацька згадзіўся. 24 чэрвеня іерусалімскі патрыярх Феафан, які на той час быў у Маскве, асвяціў Філарэта як патрыярха. З гэтага часу Масковіяй кіравалі двое: бацька, патрыярх Філарэт, які падпісваў граматы злева — «вялікі гасудар» і сын, цар Міхаіл, які падпісваў граматы справа — «гасудар».

Калі ж падсумаваць адносіны Масковіі і Рэчы Паспалітай на пачатку XVII ст., то трэба адзначыць, што тут былі і інтэрвенцыя, і дапамога (дарэчы, незаўсёды поўная) прэтэндэнтам на царскі трон, і запрашэнне на трон Уладзіслава са стварэннем ўраду пры ім, і перабежкі з лагера ў лагер, і рабаванні насельніцтва Масковіі не толькі чужынцамі, але і сваімі казакамі (збеглым халопамі, сялянамі і гараджанамі). Уражвае, што пасля абрання царом Міхаіла Раманава тыя, хто кіраваў ў тушынскім лагеры, а потым у Маскве пад наглядам літоўскіх-беларускіх акупантаў, ад 1613 года сталіся патрыётамі і зацята баранілі яе незалежнасць, а дакладней, сваю ўладу.

Але сапраўдную гісторыю таго часу мы ні ад расійскіх гісторыкаў і кінематаграфістаў, ні тым больш ад палітыкаў не пачуем і праўдзівых твораў не пабачым. Замест гэтага ўведзена штучнае свята і прапагандысцкі кінафільм дня падтрымкі народнага адзінства.

Маргінальныя тэрыторыі Беларусі

Невель i Себеж зь іхнымі валасьцямі ― цяпер самыя паўднёвыя гарады Пскоўскай вобласьці ― у XVI-XVIII стст. былі маргінальнымі тэрыторыямі Беларусі, якія часова адыходзілі ў той пэрыяд да Расеі, а потым вярталіся назад, у склад Літоўскай-Беларускай дзяржавы. Канчаткова яны ўвайшлі ў склад Расеі пасьля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе, але захоўвалі сваю спэцыфіку да пачатку XX ст., уваходзячы ў склад Віцебскай губэрні.

Пры зьмене дзяржаўнай прыналежнасьці гэтых гарадоў i валасьцей склад тутэйшага насельніцтва зьмяняўся мала, з выняткам толькі адміністрацыйнай верхавіны i гарнізонаў. Асноўная маса насельніцтва даўняга крывіцкага паходжаньня, бясспрэчна, адчувала наступствы пераходу ў склад іншай дзяржавы зь іншымі дзяржаўным ладам i парадкамі. Але пры такім пераходзе не мянялася ягонае стаўленьне да сваіх суседзяў, таксама нашчадкаў крывічоў, якія размаўлялі на тых жа самых або вельмі блізкіх дыялектах. Перапісы насельніцтва гарадоў i вёсак XVII-XVIII стст. сьведчаць, што тут пражывалі беларусы (параўн. прозьвішчы Дубчонак, Касьпераў, Шашыла, Суднік, Дышлевіч).

Невель з воласьцю адышоў да Маскоўскага вялікага княства ў 1503 г. паводле ўмоваў замірэньня пасьля вайны 1500-1503 гг. У 1535 г., падчас чарговай вайны Масковіі зь Вялікім Княствам Літоўскім i Рускім (Літоўскай-Беларускаю дзяржаваю), маскоўскі ваявода Бутурлін заваяваў раён Себежа i пабудаваў тут фартэцыю. Паводле ўмоваў замірэньня 1537 г., Себеж застаўся ў Масквы. Толькi ў 1618 г., паводле Дзявулінскага замірэньня, Невель i Себеж былі вернутыя Вялікаму Княству Літоўскаму. Падчас Смаленскай вайны 1632-1634 гг. Невель i Себеж занялі маскоўскія войскі. Але гарады вярнулі назад паводле Палянаўскага міру 1634 г. Ix тады ўключылі ў склад Смаленскага ваяводзтва. 22 ліпеня 1634 г. маскоўскія ўлады перадалі Невель каралеўскім камісарам Рэчы Паспалітай. У акце двух «енералаў» (судовых прыставаў) паветаў Полацкага i Враслаўскага Я. Пнеўскага i М. Паўловіча значылася, што яны склалі перапіс будынкаў i гарматаў у Невельскім замку, а «той замак Невельскі пусты, i мястэчка пры нем пасаду барза малага». Невель i Себеж ды іхныя акругі, згодна з каралеўскім прывілеем ад 3 чэрвеня 1633 г., навечна перадаваліся гетману князю Крыштапу Радзівілу i ягоным нашчадкам. Пасьля працяглай вайны паміж Маскоўскай дзяржавай i Рэччу Паспалітай, якая адбывалася ў 1654-1667 гг., раёны Неўля i Себежа былі страчаныя Літоўскай-Беларускай дзяржавай паводле Андрусаўскага замірэньня 1667 г., але ў 1678 г. зноў вернутыя Масковіяй разам зь Вяліскім паветам i 200 тысячамі рублёў маскоўскіх за адмову Польшчы ад Кіева (гэта было канчаткова замацавана вечным мірам 1686 г., ратыфікаваным толькі ў 1710 годзе). Ад гэтага часу i да першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 г. гарады з акругамі знаходзіліся: Себеж ― у складзе Полацкага ваяводзтва, а Невель ― Віцебскага.