(b) Kiom estas 6 kaj 3? 10+2? 5+7? 4+8? 3+9?
Compound Words
63. Two roots may be joined into one word. Esperantolando, Esperanto-land. Lampolumo, lamplight. Birdonesto, bird-nest. The first “o” is usually left out, thus: lamplumo, birdnesto. But it is used if it makes the word easier to pronounce.
64. The meaning of the compound word is seen by splitting it up in reverse order, thus: lumo de lampo, nesto de birdo. Preseraro (=eraro de preso), a printer’s error, error of printing. Ŝulaĉo (=laĉo por ŝuo, laĉo de ŝuo), a shoe-lace. Fruktarbo, fruit-tree. Urbdomo, town-hall.
65. The main root stands at the end; the other describes it. Kantbirdo is a bird: a song-bird. Birdkanto is a song: a bird’s song. Poŝmono (=mono por la poŝo); monpoŝo (=poŝo por mono). Ŝipvaporo, ship-steam; vaporŝipo. Ŝipvelo, a ship’s sail; velŝipo. Vortfino, finvorto. Leterfino, finletero.
66. (a) Arbfolio, litkapo, ŝipnazo, florlingvo, kandelflamo, dompordo, laktokruĉo. Hipopotamo estas riverbesto; hundo estas dombesto. Kontinento estas mondparto. Brako estas korpoparto. Kio estas la preskosto de la bildolibro? Kio estas musiko? (Ĝi estas preseraro!).
(b) Address-book, love-poem, world-history, organ-music, love-letter, tram-conductor, world’s end, sheep-dog. A tea-leaf in a tea-cup. On the flower-vase is a rose-petal. Guitar-music and a love-song in the moonlight. Apple (cherry-fig-olive-pear-rose‑) tree.
67. Poetedzino (poet-edzino), poet’s wife. Poetinedzo (poetin-edzo), husband of a poetess. Amik-(hero-konkuktor‑) edzino, ‑inedzo.
68. Vesto, article of clothing, garment, dress, etc. Ĉapo kaj ĉapelo estas kapvestoj (vestoj por la kapo). Botoj kaj ŝuoj estas piedvestoj.
«Staras», «sidas», «kuŝas»
69. Mi staras, I stand (am-standing). Mi sidas, I sit (am-sitting). Mi kuŝas, I lie (am-lying) down.
Kion mi faras? What am I doing? (Vi ….) Tom (ŝi, la kato …) staras (sidas, kuŝas). Kion Tom faras? (Li ….) Kion ŝi (ĝi) faras?
(a) Alberto (Mario) staras (sidas) sur la planko (seĝo). Sur kio (kie) li (ŝi) staras (sidas, kuŝas)?
(b) Make similar sentences with La pupo (kato, libro, muziko), staras (sidas, kuŝas) sur la pupitro (skatolo, tablo, valizo). Kion ĝi faras? Kie (sur kio) ĝi ‑as? Ŝi sidas (staras) inter Y kaj Z. Kiom da infanoj sidas (staras)?
«Ordonoj» (Orders): «-u»
70. Words of order or request end with ‑U. Staru! Stand! Sidu! Sit! (211). Kuŝu! Lie! Compare Diru al mi (Say to me, Tell me).
(a) Staru! Kion vi faras? (Ni staras). Sidu! Kion vi faras? Tom kaj Dick! Staru! Kion ili faras? (Ili ambaŭ staras).
71. Other useful orders for class use are
Atentu! Pay Attention! Pensu! Think! Silentu! Be Silent! Aŭskultu! Listen! Legu! Read! Skribu! Write! Envenu! Come in! Rigardu! Look! Traduku! Translate!
(a) Stand there! Lie on the carpet! Write on the board! Look in the box! Read and translate! Pay attention, and think! Make haste, and come in! Be quiet, and listen! The same to you!
La litero «ĝ»
72. In English “g” is sometimes “hard” (as in go, get), and sometimes “soft” (as in George, gin). In Esperanto the plain letter g is hard, but ĝ (with a cap) is soft. Look at the letters G Ĝ, and say Go George! Remember: George wears a cap! You have already met the letter ĝ in the words ĝi, seĝo.
73. Read aloud with the g hard (there is no cap):
Germano algebro geografio
geranio kolegio regimento
and with the ĝ soft (there is a cap):
anĝelo danĝero ĝirafo kaĝo paĝo
aranĝo ĝardeno heĝo oranĝo vilaĝo
74. leĝo, law; neĝo, snow; preĝo, prayer; reĝo, king; fromaĝo, cheese; vizaĝo, face.
75. Pronunciation exercise (Legu kaj traduku!) (For each mistake pay a penny fine for some Esperanto cause). Birdo sidas sur la heĝo. Soldatoj (soldiers) de la regimento. La bildoj sur la paĝo. La vortoj de la preĝo. La leĝoj de la lando. Buterpano (bread and butter) kaj fromaĝo. Algebro, geometrio, kaj geografio. Dek vilaĝoj estas en danĝero. Sur la tegmento de la kolegio kuŝas neĝo. La generalo estas Germano. Kio estas la aranĝo? Sur la seĝo estas tri kusenoj (cushions). En la ĝardeno estas naŭ geranioj. En la kaĝo staras tri ĝirafoj. Proverbo: Mono estas reĝo — mono estas leĝo.
76. (a) Kio estas oranĝoj? geranioj? litoj? ĝirafoj? seĝoj? fingroj? la koro? Kie estas la koro? kapkuseno? kreto? pupitro? Kio estas la partoj de la domo (korpo)? mebloj en la ĉambro? Kio estas la signifo en la Angla lingvo de la vortoj soldatino? fratedzino? kuzinedzo? La okuloj, oreloj (ears), nazo, kaj lipoj estas partoj ….
(b) Birdkaĝo, kaĝbirdo. Finpaĝo, paĝfino. Ĝardenfloro, florĝardeno. Seĝaranĝo. Kapkuseno sur lito. Ĝirafino, Germanino, Germanedzino. Reĝinedzo, reĝedzino.
(c) Rose-garden, garden-rose, hedge-flower, orange-tree, garden-hedge, face-cream, angel-face, music-chair, garden-city, snow-man. Kings and queens. Fields and hedges. Oranges and lemons. Tables and desks.