77. RACE-NAMES. Make sentences with Arabo, Belgo, Brito, Dano, Germano, Greko, Hispano, Italo, Kimro (Welshman), Norvego, Polo, Rumano, Ruso, Serbo, Skoto, Svedo, Turko. Thus: Li estas Anglo. Ankaŭ ni estas Angloj. Ŝi estas Anglino. In the boat are a Spaniard and an Italian. A Dane is there also. Miss Macpherson is a Scottish lady.
The Verb-Ending «-as»
78. Words expressing action or state at the present time (“verbs in the present tense”) end in AS. Compare estas, faras, kuŝas, sidas, staras.
La suno brilas, the sun shines (is-shining).
La bebo dormas, the baby sleeps (is-sleeping, is-asleep).
Ni laboras, we work (are-working).
Ili parolas, They speak (are-speaking, talk).
Tio sufiĉas, That suffices (is-sufficient).
79. Do NOT put estas before another word ending with ‑as. Lernas = learns, or, is-learning.
The stars are-shining. (The) father is-working. The children are-learning. Miss L. is-speaking. He’s standing. We’re sitting. I’m lying-down. Two eggs are-enough.
80. Li eraras, makes-a-mistake. Mi konsentas, I agree. La birdo kantas.
Similarly: Li atentas (aŭskultas, envenas, legas, pensas, preĝas, rigardas, silentas, skribas, tradukas). (71)
(a) We sit and pay attention, but (sed) he is asleep. They are-reading and writing (they read and write). I am-thinking and thinking. She is listening and learning. The teacher speaks, but the pupils are-asleep. The girls sit, but the boys stand. I’m telephoning. She looks and listens.
(b) Proverbo: Ni parolas inter kvar okuloj (=inter ni). Sur kio mi skribas? la kato dormas? Por kio (kiu) la patro laboras? Kio brilas en la nokto (night)? …en la tago (day)? Kiu envenas? atentas? parolas?
«Jes», «ne»
81. The word NE (=no, not) denotes the negative. JES has the same sound and meaning as Yes in English.
Mi ne estas, I am not. Vi ne estas, you are not. Kie ŝi estas? En la domo? Jes, ŝi estas en la domo. Ne, ŝi ne estas (No, she isn’t). Ankaŭ li ne (estas), Nor is he. Ambaŭ ne (estas), Neither of them is.
(a) Proverboj. Unu floro ne estas krono (crown). Ne por lupo estas supo (soup).
(b) La floroj ne estas en la vazo. Ne estas lampo tie. Pasero estas birdo, ne floro. The address isn’t in the telephone-book. The cat is in the house, but not the dog. (There) are no snakes (serpentoj) in Ireland. No, thank you; I’m not an idiot! Yes, they are boots, not shoes.
«Ĉu»
82. The word ĈU (from the Polish language) means whether. Diru al mi, ĉu li estas tie, Tell me whether he is there. Mi forgesas, (I forget) ĉu li estas tie, aŭ ne.
83. Questions to which one cannot answer yes or no are asked by a Ki-word (Kio, Kie, Kiu, Kiom …) and in English, generally, by a Wh-word.
Questions answerable by yes or no are asked in English by altering the word-order (thus: You are becomes Are you?) or by words like Do (He goes: Does he go?). In Esperanto they are asked by starting with Ĉu … Ĉu li estas tie? = (I want to know or Tell me) whether he is there = Is he there? Answer: Jes, li estas (tie); or Ne, li ne estas (tie), No, he is not. Ĉu vi estas? Are you? Ĉu vi ne estas? Aren’t you?
Li estas tie, Li tie estas, Estas li tie, Estas tie li, Tie estas li, Tie li estas, all mean He is there. Any one of these forms, with Ĉu in front, means Is he there?
84. An unusual order may emphasize a particular word. Thus: Ĉu tie li estas? Is it there that he is?
85. Sometimes, in conversation, ĉu is omitted, the question being implied by the tone of voice. Li estas tie? He is there? But this is not usual.
86. Do NOT use ĉu and a Ki- word together.
(a) Ĉu la filoj de la filo estas la nepoj? la onklino estas la fratino de la avino? la avo estas la frato de la patro? la patro estas la edzino de la patrino? tomato estas frukto aŭ legomo? pasero estas floro aŭ birdo? la floroj tie estas rozoj aŭ tulipoj? la muro estas en la pordo, aŭ la pordo en la muro? estas libro sur la pupitro, aŭ ne? vi estas edzo aŭ fraŭlo?
87. NE and ĈU are used similarly with other verbs. Ĉu li kantas? Does he sing? Is he singing? Ĉu vi komprenas? Do you understand? Jes, mi komprenas, Yes, I do. Ne, mi ne (komprenas), No, I don’t.
(a) Spegulo ne flatas, a mirror doesn’t flatter. La afero ne urĝas, the matter is not urgent. Demando ne kostas, a question doesn’t cost (anything). Plumo ne sentas, papero silentas, the pen does not feel, the paper is silent. Mi ne timas, I’m not afraid.
(b) He doesn’t think. An elephant doesn’t forget. She isn’t asleep. You aren’t listening. The boy is not afraid. The sun isn’t shining. She doesn’t understand.
(c) Ĉu vi aŭskultas? Ĉu li kuŝas? Ĉu ŝi laboras? Ĉu ili legas aŭ skribas? Ĉu tio sufiĉas?
(d) Are you paying attention? Is the baby asleep? Is May talking? Is the baby crying? Do you understand? Is it urgent? Is the moon shining?
(e) Ĉu vi legas aŭ skribas? staras aŭ sidas? Ĉu Tom laboras aŭ ludas?
88. Ne precedes the idea it negatives. Compare: La patro legas, sed la patrino ne legas. La patro legas, sed ne la patrino. Make similar sentences.
89. Ne is used also in orders. Ne parolu! Don’t talk! Ne forgesu! Ne staru, sed sidu! Legu, sed ne traduku! Silentu, sed ne dormu. Ne timu! Ne flatu!
«Do», «nu»