Naradzaliśmy się w jego biurze na dziewięćdziesiątym piątym piętrze gmachu im. Martina Luthera Kinga, w ciemnym, wypełnionym zapachem kadzidła gabinecie, mogącym niemal konkurować z biurem Boba Lombroso pod względem bogactwa i przepychu. Gabinet był tak ciężko i różnorodnie zdobiony, jak cesarska kaplica w katedrze bizantyjskiej.
— Rozwód — powiedział marzycielsko Komurjian — chce pan uzyskać rozwód, tak, skończyć, tak, ostateczne rozstanie. — Obracał tę myśl na niezmierzonych, sklepionych arenach swojej świadomości, jak gdyby stanowiła jakiś subtelny wniosek teologiczny, jak gdybyśmy rozmawiali o konsubstancjalności Ojca i Syna albo o doktrynie ciągłości apostolskiej. — Tak, możliwe, że to się da zrobić. Mieszkacie państwo osobno?
— Jeszcze nie.
Komurjian wyglądał na niezadowolonego. Jego ciężkie wargi sflaczały, a mięsista twarz adwokata przybrała ciemniejszy odcień.
— Koniecznie trzeba to załatwić — powiedział. — Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego stawia pod znakiem zapytania prawdopodobieństwo pozytywnego rozpatrzenia pozwu. Nawet dzisiaj, nawet dzisiaj. Znajdźcie sobie osobne mieszkania. Prowadźcie osobne rozliczenia finansowe. Musi pan wykazać stanowczość, przyjacielu. Co? — Sięgnął po wysadzany szmaragdami i rubinami krucyfiks i bawił się nim, przesuwając grubymi palcami po jego gładkiej, wytartej powierzchni. Przez chwilę pogrążył się we własnych myślach. Wyobraziłem sobie dźwięki niewidzialnych organów, ujrzałem procesję brodatych, uroczyście wystrojonych kapłanów, przechadzających się po chórach jego umysłu. Słyszałem niemal, jak mruczy do siebie litanię komunałów po łacinie, nie w łacinie kościelnej, lecz prawniczej. „Magna est vis consuetudinis, falsus in uno, falsus in omnibus, eadem sed aliter, res ipsa loquitur”[49]. Huius, huius, huius, hunc, haec, hoc[50]. Komurjian uniósł głowę, przeszywając mnie nieoczekiwanie energicznym spojrzeniem. — Podstawy pozwu?
— Nie, to nie ma być taki rozwód. Chcemy się po prostu rozstać, pójść naszymi własnymi drogami, skończyć to zwyczajnie.
— Naturalnie przedyskutował pan ten temat z panią Nichols, i doszliście do jakiegoś wstępnego porozumienia?
Poczerwieniałem.
— Ach… jeszcze nie — odparłem zakłopotany. Komurjianowi wcale się to nie spodobało.
— Prędzej czy później musi pan podjąć z nią tę kwestię, to chyba jasne. Reakcja żony będzie najprawdopodobniej spokojna. Wtedy spotkam się z jej adwokatem i będzie po sprawie. — Sięgnął po elektroniczny notes. — Jeśli chodzi o podział majątku…
— Sundara może sobie wziąć wszystko, co chce.
— Wszystko? — W jego głosie pobrzmiewało zaskoczenie.
— Nie chce się z nią o nic kłócić.
Komurjian rozłożył ręce na biurku. Nosił więcej pierścieni niż Lombroso. Ach, ci Lewantyńczycy, ci zbytkowni Lewantyńczycy!
— A co będzie, jeżeli ona istotnie zażąda wszystkiego? — zapytał. — Całego wspólnego majątku. Podda się pan bez walki?
— Nie zrobi tego.
— Czy ona nie jest związana z Wyznaniem Transgresji?
— Skąd pan o tym wie? — spytałem zdumiony.
— Domyśla się pan chyba, że omawialiśmy już tę sprawę z Haigiem.
— Rozumiem.
— A wyznawcy Transgresji są nieobliczalni. Udało mi się zaśmiać zduszonym śmiechem.
— O tak. I to bardzo.
— Może zażądać całego majątku pod wpływem kaprysu — powiedział Komurjian.
— Pod wpływem kaprysu może także nie zażądać niczego.
— Może nie zażądać niczego, to fakt. Nigdy nic nie wiadomo. Czy poleca mi pan przyjąć do wiadomości każde stanowisko, jakie zajmie pańska małżonka?
— Poczekamy, zobaczymy — powiedziałem. — Sundara jest w zasadzie rozsądna. Wydaje mi się, że nie wysunie żadnych niezwykłych żądań podczas podziału majątku.
— A podział dochodów? — zapytał adwokat. — Żona nie zechce, żeby łożył pan nadal na jej utrzymanie? Macie państwo standardowy kontrakt grupy dwuosobowej, tak?
— Tak. Zakończenie małżeństwa kładzie kres wszelkim zobowiązaniom finansowym.
Komurjian zaczął cichutko nucić, niemal poniżej progu mojej słyszalności. Niemal. Rozwiązywanie sakramentalnych związków — jakież to musi być dla niego banalne!
— A zatem nie powinno być problemów, czy tak? Jednak zanim posuniemy się dalej, koniecznie musi pan wyjawić swoje zamiary żonie, panie Nichols.
I tak też uczyniłem. Sundara była teraz całkowicie pochłonięta najrozmaitszymi działaniami w Transgresji — jakieś procesje, kółka zmienności, ćwiczenia rozkładu ego, obowiązki misjonarskie i tak dalej — minął wiec blisko tydzień, zanim udało mi się w domu zamienić z nią spokojnie kilka słów. W tym czasie odbyłem w wyobraźni tysiące prób do tej sceny i swój tekst miałem wyryty na pamięć; jeżeli kiedykolwiek postępowałem według scenariusza, to chyba właśnie wtedy. Tylko czy Sundara także nauczyła się dokładnie swojej roli?
Niby przepraszająco, jak gdyby moja prośba o zaszczyt rozmowy z nią stanowiła naruszenie jej godności osobistej, oznajmiłem któregoś wieczoru, że chce z nią porozmawiać w pewnej ważnej sprawie. A potem — dokładnie tak, jak wielkokrotnie słyszałem wcześniej sam siebie — powiedziałem, że zamierzam się z nią rozwieść. Gdy to mówiłem, zrozumiałem chyba, jak to jest, kiedy Carvalaj widzi, ponieważ tylokrotnie przeżywałem już tę scenę w wyobraźni, że wydawała mi się teraz zdarzeniem z przeszłości.
Sundara przyjrzała mi się z namysłem, nic nie mówiąc, nie okazując zdziwienia, irytacji, wrogości, entuzjazmu, zakłopotania ani rozpaczy.
Jej milczenie zaskoczyło mnie.
— Moim adwokatem jest Jason Komurjian — odezwałem się w końcu. — Jeden ze wspólników Mardikiana. Spotka się z twoim prawnikiem, kiedy będziesz go już miała, i obaj wszystkim się zajmą. Chcę, żeby każde z nas odeszło swoją drogą w cywilizowany sposób, Sundaro.
Uśmiechnęła się. Mona Liza z Bombaju.
— Nie masz mi nic do powiedzenia? — spytałem.
— Właściwie nie.
— Rozwód jest dla ciebie taką drobnostką?
— Rozwód i małżeństwo to dwa aspekty tego samego złudzenia, kochany.
— Sądzę, że mnie świat wydaje się bardziej rzeczywisty niż tobie. To pierwszy powód, dla którego dalsze wspólne życie nie jest chyba najlepszym pomysłem.
— Czy teraz nastąpi żenująca walka o podział tego, co posiadamy? — spytała.
— Powiedziałem ci, że chce, żebyśmy się rozstali w cywilizowany sposób.
— To dobrze. Ja też.
Spokój, z jakim przyjmowała to wszystko, zupełnie zbił mnie z tropu. Ostatnio do tego stopnia straciliśmy z sobą kontakt, że nie rozmawialiśmy nawet o nieudanych próbach wzajemnej komunikacji; jest jednak wiele małżeństw, które żyją ze sobą w ten sposób całe wieki, dryfując łagodnie domową łodzią bez żadnych konfliktów. Ja szykowałem się właśnie, żeby zatopić łódź, a Sundara nie miała w tej sprawie nic do powiedzenia. Uznałem, że jej niewzruszoność była miarą zmian, które zaszczepiło w niej Wyznanie.
— Czy wszyscy wyznawcy Transgresji tak spokojnie przyjmują wielkie wstrząsy w swoim życiu? — zapytałem.
49