Знябыты луўрскі голуб узварухнуўся, узляцеў над скверыкам, зрабіў некалькі кругоў і, паволі завісаючы над ямай, апусціўся якраз на тую вышыню, да якой яшчэ нядаўна даставала пышнай лаўровай каронаю бронзавая галава паэта. Склаўшы крылы і павярнуўшы да храма белую галаву, луўрскі голуб так і застаўся ў паветры, нібыта адшукаў для сваіх чырвоных лапак ранейшую трывалую бронзу. I я нарэшце зразумеў, што гэта не проста музейная птушка, гэта двайнік майго парыжскага павадыра. Двайнік яго незадаволенасці, скепсісу і нават старэчага ўздыху:
— Горад ужо разбураецца. Але ж я думаў, што разбурэнне пачнецца з Луўра, са шкляное піраміды. А пачалося адсюль, з гэтай статуі...
Стары кінуў у яму распараную ў казане платанавую галінку і папрасіў мяне не пакідаць яго, пабыць з ім, каб тут, у мёртвым паэтавым скверыку, разам павячэраць.
ПАСЛЯСЛОЎЕ
Артыстычная Еўропа — безабароннае дзіця. Знікненне помніка Апалінэру ператварыла маю даўнюю здагадку ў аксіёму.
Помнікі разбурае стыхія, час або знішчаюць людзі. Але ж у паэтавым скверыку стыхія не шалела, і час яшчэ не паспеў сабраць сваю разбуральную сілу. Тады застаюцца людзі, і яшчэ застаецца прадбачанне майго парыжскага павадыра — прадбачанне, блізкае да наслання...
Я прыехаў у Парыж з кветкамі, якімі можна абараніцца ад любога наслання, бо яны не вянуць, а толькі па-іконнаму цямнеюць. Спадзеючыся ўбачыць фанерную астру Маціса, я прывёз давыд-гарадоцкія цікеткі, каб ахвяраваць іх безабароннай Еўропе, каб заплаціць імі за радасць жыць паміж каханнем і паэзіяй.
Я прывёз Петунію.
Яе не вяжуць у букеты, бо яна — сіні ластаўчын ускрык пад навальнічнай хмараю. Яе не дораць каханым, бо сцяблінкі ў далонях растаюць, як воск. Яна прывабная нават і ў жніўні, калі, адцвітаючы, паслухмяна аддае гаспадыні пяшчотнае насенне.
Я прывёз Коўрыкі.
Яны самі сябе ткуць на кроснах сонца і чалавечага клопату. Іхнія чырвона-жоўтыя бутоны — дарагія чаркі, з якіх не знікае смак забытых він. Яны, як навагодняя ёлка, якую з зімы прынеслі ў лета і растрэслі ў гародчыку.
Я прывёз Астры.
Сіне-бялёсы агонь, здабыты, можа, Цуберам, можа, Тукіным, а магчыма — Сысай. Кожны з гэтых мастакоў заснаваў сваё рамяство на выразнасці, назіральнасці, пачуцці і на абмежаванай плошчы па-мацісаўску выявіў святочнасць, неабсяжнасць і супакаенне. Я прывёз Настуркі.
У дзяцінстве з іхняга лісця рабілі гадзіннікі — сцяблінка, далікатна надламаная, пяшчотна абвівала руку і, склаўшыся ў мяккі вузельчык, хавалася пад круглым лістом-цыферблатам. Гэта былі адзіныя гадзіннікі ў свеце, якія мелі дакладны пах! З надламанае сцябліны цадзіўся сок — не салодкі і не горкі, як пацалунак удвая старэйшае жанчыны... Пунсова-зялёная града настурак — шматлюдны бульвар пад дажджом; дагледжаная магіла генія; палітра юнага мастака, з якой вылётвае белы матылёк удачы.
Я прывёз Сальвію.
Паненка без жаніха, будучая манашка — яе чырвонае святло і ўзімку можна ўбачыць на купалах Юраўскай царквы; і яно такое чырвонае, што неўпрыкметку робіцца чорным... Вясною ў халады кожны флянец сальвіі гаспадыня нанач накрывае паўлітровым слоікам.
Я прывёз Карону.
У яе шмат імёнаў — касмея, кучаравая барыня, залатая карона і проста Карона... У яе восем пялёсткаў. I хоць рамонак ёй даводзіцца нейкім сваяком, дзяўчаты на Кароне баяцца варажыць, бо кожнае «любіць» закончваецца абавязковым «не любіць», а варажбу з «не любіць» пачынаць страшна... Еўропа, які твой кароль ехаў праз Давыд-Гарадок і што прымусіла яго, як вясёлага хлапчука, кінуць сваю карону ў бліжэйшы сад?!
Я прывёз Львіны позеў.
Чырвоныя, ружовыя, жоўтыя, белыя роцікі. Чырвоныя, ружовыя, жоўтыя, белыя сабачкі. Роцікамі — яго называе гаспадыня, сабачкамі — дзеці. А на цікетцы надпіс: «Львнный зев». Няўжо папракаць мне сваіх мастакоў за небеларускасць?! I Пірасмані ж на тых шыльдах, якія рабіў на заказ, выводзіў надпісы па-руску. Я прывёз Кларкію.
Пчала цалуе мініяцюрны крыж — пялёсткі ружовай Кларкіі... Пчаліны пацалунак, убачаны ў дзяцінстве, і ў старасці будзе пахнуць грэчкаю і забытымі вуллямі.
Я прывёз Рамонак.
Ен удосталь напіўся малака і нагледзеўся сноў пра белы снег і ясныя воблакі. Яго колер ад каменя, якім паэты адзначаюць свае лепшыя дні.
Я прывёз Аксаміткі.
Колер аксамітак — сепія, прасвечаная сонцам — перамагае свой контур і вырываецца з яго. Як на Васілёвых малюнках, як на карцінах Дзюфі — колер не слухаецца контуру... Іншы раз нашы мастакі патрыятычна памыляюцца і замест б а р х а т ц ы пішуць на цікетках праз рускае «и» аксамитки.