А вось i звер. З лесу выйшаў мядзведзь. Напярэдадні ён задраў лася, наеўся мяса, а зараз яго мучыла смага. Мядзведзь убачыў на беразе людзей. Як i рысь, упершыню. I здаліся яны яму дробнымі i слабымі. Мядзведзь саступаў толькі маманту i насарогу. З бізонам часам мог схапіцца на роўных, а тут на шляху да вады нейкая драбяза... Звер узняўся на заднія лапы i пагрозліва зароў: «Прэч з дарогі, ідзе гаспадар!»
Людзі збіліся ў гурт, але не ўцякалі. Гэта разюшыла мядзведзя, i ён кінуўся на ix.
Мужчына, які стаяў бліжэй да звера, шырока размахнуўся дубінай i выцяў яго па шырокай лабаціне. Загуло ў звярынай галаве, ды ён усё ж кіпцюрыстай лапай збіў чалавека з ног. Але іншыя мужчыны i жанчыны ўсе разам накінуліся на мядзведзя i ўдарамі дубін забілі яго.
Рысь глядзела, як людзі секачамі распаролі мядзведзю жывот, злупілі з яго шкуру, як рассякалі здабычу на часткі i перацягвалі на вышэйшую мясціну на беразе. Там жанчыны ўжо ладзілі з галля i кары павець i раскладалі вогнішча.
Па ўсім было бачна, што людзі тут рашылі спыніцца надоўга. Рысь, незадаволена завуркатаўшы, саскочыла на зямлю i пайшла далей у гушчар. Трэба было шукаць іншы выварацень для засады.
ЦАР ЗВЯРОЎ ЛЕДАВІКОВАЙ ЭПОХІ
Каля дваццаці шасці тысяч гадоў назад. Ля сучаснай вёскі Юравічы Калінкавіцкага раёна на Прыпяці
Мамант. Жывёліна вагою больш пяці тон i вышынёю каля трох з паловай метраў, з тоўстай скураю i густой бурай поўсцю, Падобны да слана. Але большы i на спіне мае горб, у які назапашвае тлушч на зімовую бяскорміцу. А вушы меншыя за слановыя, каб не мерзлі халадамі.
Мамант — цар звяроў. Дужэйшага за яго няма. Але чалавек хітрэйшы i таму перамагае маманта. Выкопвае лоўчыя ямы на мамантавых сцежках, падсцерагае каля правалаў у вечнай мерзлаце, забівае дзідамі i камянямі маманцят i старых саслабелых асобін.
Сапраўднае свята пачынаецца, калі ўпаляваны мамант. Гэта — на шмат месяцаў смачнай ежы, косткі для паліва i будаўніцтва жылля, шкуры для стрэх на хацінах, тлушч для асвятлення памяшканняў. A біўні! З гэтага белага, як снег, цвёрдага i адначасова падатлівага крамянёваму інструменту матэрыялу можна вырабляць столькі неабходнага першабытнаму чалавеку: наканечнікі дзідаў, баявыя дубіны, кінжалы, іголкі, шылы, пацеркі, бранзалеты і, нарэшце, можна выразаць фігуркі звяроў i людзей.
На большасці палеалітычных стаянак археолагі знаходзяць косткі мамантаў, часам ад соцень асобін. Можа дзякуючы паляванню на ix наш продак i выжыў у незвычайна суровым клімаце ледавіковай эпохі? А можа ён гэтым паляваннем у рэшце рэшт мамантаў i вынішчыў?
...Наступіла восень. Густымі касякамі пацягнуліся ў цёплыя краі ryci i качкі. Усё часцей з ледавіка павяваў халодны вецер. Ранкам іншы раз скрыпела пад нагамі падмарожаная бураятрава або з хмары пачынаў церушыць дробны снег. Днём іней i снег раставаліЦяплела. Але старыя, паглядаючы на нізкае сонца, казалі, што хутка зіма.
Аднойчы паляўнічыя-разведчыкі заўважылі, што ў даліне ракі з'явіліся маманты. Яны ад'еліся за лета, таму былі ўкормленыя i павольныя.
Група мужчын, пабраўшы моцныя завостраныя калы i палкі-капалкі, пайшла на мамантаву сцежку каля рачнога берага. Адны пачалі падрываць каламі пясок i гліну пад краем абрыву, другія адграбалі накапанае.
Тры дні пайшло на тое, каб зрабіць ладную пячору. I калі калы глуха застукалі па вечнай мерзлаце, землякопы спынілі працу.
У старога маманта былі хворыя зубы. Адчуваючы пастаянны боль, які часам мацнеў i рабіўся невыносным, ён стаў злосны, пачаў задзірацца. Таму статак выгнаў свайго няўжыўчывага сародзіча. Днямі мамант-адзінец блукаў па схілах гліністых узгоркаў, еў лісце лазы i вярбы, ласаваўся грыбамі, a калі ж мучыла смага, спускаўся па звярынай сцежцы да ракі.
Сёння маманта нешта ўстрывожыла на сцежцы. Перад паваротам на поплаў ён спыніўся i пачаў хобатам абнюхваць зямлю. Хоць ледзь улоўна, але пахла чалавекам! Не, лепш гэту мясціну абысці. Але тады трэба вяртацца назад, бо справа ўздымаўся стромкі бок рачной тэрасы, а злева свяціла пусткаю вялікая прамывіна. Пакуль звер нерашуча тупаў на месцы, на сцежку выбеглі людзі. Яны крычалі што было моцы, размахвалі паходнямі i кідалі ix у маманта. Мамант лёгка б раздушыў кожную з гэтых двухногіх істот, але страх перад пякучым агнём быў мацнейшы, чым злосць. Звер цяжкім трушком пабег па сцежцы... да ракі. I тут пад яго нагамі пачала правальвацца зямля. Мамант ірвануўся ўбок, але было позна, i ён усёй сваёй шматтоннай аграмадзінай абсунуўся ў яму — пастку.