— Давай!— рашуча складвае ён паперы і спрытна ляскас замком новенькай машынкі, каб не дабраліся да клавішаў малыя.
— Толькі дзяцей накармлю!
— Кармі.
Як мала трэба чалавеку для шчасця. Крыху цёплых слоў, крыху ўвагі, спачування...
...Праз гадзіну мы ўжо на вуліцы. З Косцем я шчырая, чулая, вясёлая. Мне з ім добра, як было ў першыя дпі, калі адно пажаніліся.
Вечарам кладземся спаць.
— Ты такі сёння добры да мяне! — уздыхаю, шчаслівая.— Мне так хочацца яшчэ з табой пагаварыць, ды сон разбірае...
— То спі. Яшчэ нагаворымся — цэлае жыццё наперадзе ў нас!
— Ай! Ты лепш скажы што-небудзь разбудзіцельнае!
— Як ты сказала? — рагоча муж.
— Разбудзіцельнае!
— Ха-ха-ха-ха-ха!..— прыўзнімаецца ён.
— Толькі не ўздумай зараз даставаць блакнот, каб запісаць слова, бо заплачу! Хоць на хвіліну забудзь, хто ты! Няўжо не можаш?
— Паспрабую.
— Ну і добра.
— Значыць — разбудзіцельнае?
— Ага.
— Але — што?
— Пахвалі зноў, як учора...
— Сёння ж ты нахабнікаў не лупцавала? Не лупцавала! Завошта хваліць?
— А за што-небудзь!
— Нават — выдумаць?
— Прыдумай!
— Ненармальная!
— I няхай ненарма-альная!.. Ну што табе каштуе?.. Пахва-лі-і, Косцік!..
11.
Як тады ва мне спалучаліся думкі пра мужа з марамі пра другога чалавека, не ведаю. Потым думала пра гэта не раз. Відаць, тут выявілася і натура.
Калісьці з дзетдома на канікулы мяне ўзяла цётка. У Мінску яна жыла на першым паверсе. Калі цётка з мужам ішла на работу, то мяне адсылалі на чацвёрты паверх пагуляць з равесніцай. Бацькі дзяўчынкі былі вельмі строгія, бегаць нам забаранялі, дакранацца да чаго-небудзь у памяшкаіші — тым больш. I гэта была не гульня, а — пакута.
Аднойчы, як звычайна, іду на цэлы дзень да сяброўкі. Спыняюся на трэцім паверсе перад такімі самымі дзвярыма, хоць добра ведаю, што трэба ўзняцца яшчэ вышэй, дзе мяне чакае Іна, але ўмомант сябе пераконваю: мне — сюды. Званю. Ніхто не выходзіць. Узрадаваная, злятаю з лесвіцы. Са спакойным сумленнем бягу гуляць на падворак — я ж да Іны званіла, у іх — нікога няма!
Тады мне было ўсяго дзевяць гадоў, але не толькі з-за ўзросту гэтак рабіла. Наўрад ці мой равеснік-хлопец стаў бы сябе так ашукваць.
Цяпер назіраю за мацяркамі сваіх вучняў. Чаго яны толькі не выдумляюць часамі, абы выгарадзіць свайго відавочна вінаватага Колю, Пецю, Вову!.. Бацькі ў такіх выпадках кіруюцца розумам, логікай, дзе іхнія жанкі — сэрцам, жаданнямі (гэта не значыць, што мы горшыя; часта такая жанчына ані не дурнейшая і, можа быць, куды лепшая за свайго мужа!).
Адным словам, мы, жанчыны, закрываем лёгка вочы на тое, што нам нявыгадна. Ёсць сярод нас і цвярозыя, толькі, мне здаецца,— іх значная меншасць. Я такая, як большасць.
Вядома, вінаваты быў і Косця. Мог бы болей звяртаць на мяне ўвагі.
12.
Дзеці ў бакоўцы паснулі. Тося пайшла на спатканне. Я праверыла сшыткі, напісала планы, але не кладуся, чакаю мужа. Шкадую — не пайшла разам з ім.
Цікава, пра што ён цяпер піша?
Падыходжу да рукапісу, чытаю.
«Малое і вялікае
Нуклеінавая кіслата, якая знаходзіцца ў палавой клетцы чалавека, займае аб'ём у мікраскапічныя долі кубічнага міліметра. Арганізм наш развіваецца з дзвюх гамет — розных полаў. На зямлі нас — чатыры мільярды. Агульны аб'ём генетычных нуклеінавых кіслот у гэтых васьмі мільярдах гамет — два з палавінай кубічных міліметры.
Падумаць толькі: у аб'ёме дажджавой кроплі закладзена ўся матэрыяльная аснова, якая перадае генетычную інфармацыю пры нараджэнні трох з палавінай мільярдаў людзей!..»
Не паспяваю ні здзівіцца, ні захапіцца — нехта звоніць. Адчыняю дзверы.
Увальваецца п'яны Верын Барыс.
— Іры-ынка, Ір-р-р...— ледзь варочас ён языком і дыхае на мяне гарачым перагарам.— Я ц-цябе заўсёд-ды цаніў... Ты — анёл!..
Не было мне клопату!
— Барыс, позна ўжо, ідзі дамоў!
— Вера, сволач, не пускае! Ты ж, Ірачка, ан-нёл, пусці пераначаваць...
Ён дужы, што мядзведзь. Трэ нага аб нагу, скідае туфлі, адпіхвае мяне, сунецца ў пакой, валіцца на кушэтку і адразу засынае. Ад змагання з ім у мяне на руках засталося нешта аслізлае, брыдкае. Што рабіць? Хоць бы муж прыйшоў!
Барыс развёўся з Верай і прыстаў да ўдавы — старэйшай за сябе гадоў на восем. Калі вып'е, бяжыць зноў да Веры, але тая зачыняецца на ўсе замкі ды выключае святло. П'яны барабаніць у дзверы, лаецца, пакуль суседзі не выклічуць міліцыю.
Гляджу з жахам на Барыса, на яго зашмальцаванае паліто з вырванымі «з мясам» гузікамі. Няўжо гэта той стройны і элегантны прыгажун капітан, з-за якога зайздросцілі мы ўсе Верцы, калі разам вучыліся ў інстытуце?