— Не трэ-эба!
— Не трэ-эба, Пе-еця...
— Не-ельга так!..
— Што ро-обіш, не вар'ю-уй!
Аднак рукі мае цягнуцца да яго рук, я ўся ціснуся да мускулістага цела.
— Якая ты пяшчотная, ласкавая!
— Як у цябе ўсё нерастрачанае!
— Якая ты яшчэ няво-опытная!..
— Якая ты яшчэ зялё-оная!..
— Малы-ышка ты!..
Раздзел чацвёрты
1.
Вяртаюся я з Масквы, а ў інстытуце — месца занята і вызваліцца толькі праз паўгода. Гэтыя шэсць месяцаў, вядома, мог бы жыць за кошт ганарараў, друкуючы навуковыя артыкулы і брашуры, ды побач з пісаннем іх патрэбен яшчэ быў занятак, які б падтрымліваў ва мне неаслабнае напружанне, пры якім бы я адпачываў душой з-за новых уражанняў, дзе б папаўняў свой жыццёвы вопыт і трымаў бы, як кажуць, палец на пульсе дня. Таму пасля вучобы стаў працаваць у рэдакцыі.
Між іншым, з кніжкі пра Макарэвічаў — Любу і Паўла — нічога не атрымалася. Пісьменнікі ў Гродне, каму я адправіў фрагменты свайго будучага твора, вельмі пераканаўча мне растлумачылі: каб стварыць раман, гісторыі адной сям'і — нават самай незвычайнай — недастаткова. Пісаць проста біяграфію бывалых людзей — здалося нецікава. Абмежаваўся адным нарысам.
I вось выпала дяжурства па газеце, калі на цэлы нумар пайшоў афіцыйны матэрыял. Перадалі яго па тэлетайпе вечарам. Покуль набіралі лінатыпісткі тэкст, вычытвалі яго карэктары, мінуў нейкі час, і дзяжурным здаваць газету на ратацыйную машыну давялося кадта позна. З рэдакцыі вяртаюся, калі канчалася ноч, святла можна ўжо і не ўключаць.
На кватэры — пуста. Яшчэ звечара Іра з дзецьмі адправілася начаваць у вёску да маці. Зусім нядаўна ў нас паявілася трэцяе дзіця — сын Валодзя, Іра забрала туды і яго. Жонка не працуе, вядзе гаспадарку сама. Адчуваю сябе дрэнна — надта ўзбуджаны. Не хочацца есці, хоць не вячэраў, не хочацца і спаць, хоць мінулую ноч да чацвёртай гадзіны сядзеў над рукапісамі. Прымусіць бы сябе хоць выспацца. Адчыняю акно, раздзяваюся, кладуся ў ложак ды чакаю, калі перастане кружыцца галава.
Такі стан здароўя ў мяне даўно. Фактычна, як здаў яшчэ ў Маскве да друку кніжку пра творчасць і эмоцыі, так адразу ва мне і не стала той спружыны, якая звычайна дадавала энергіі і бадзёрасці. Ад гэтага ці не ад гэтага, а цяпер — бытта той пенсіянер, які раптоўна апынуўся без занятку і чахне. Я бытта бы растварыўся сярод натоўпу людзей, мэблі, памяшкання і ледзьве сабе ўсведамляю — дзе я і што са мной адбываецца...
У пакой убягае Віця:
— Тата, у магазін прывезлі ракетныя веласіпеды, ты мне абяцаў?
— Ой, сын, дай мне свенты спокуй — у мяне ногі прыраслі да ложка!
— Але ты мне абяцаў? Абяцаў! Сам казаў, што трэба зрабіць, калі абяцаеш! Хадзем, купім!
— Што з табой зробіш...— я праз сілу ўстаю, праз сілу адзяваюся.— Ну, пайшлі!
Пранікаем праз сцяну, нібы праз туман. Апынаемся на тратуары.
— Я паеду ўперад!— аб'яўляе сын.— Ля універмага затармажу і цябе пачакаю, ладна?
— Давай!
Віця закруціў рукой, бытта прапелерам, зароў, як матор, ды памчаўся. Падаюся за ім следам. Вуліцы чамусьці ненатуральна крывыя, незнаёмыя. Плятуся то праз падворкі, то праз нейкія платы і бар'еры, а прахожыя кудысьці надта спяшаюцца і ўсе рагочуць.
Ля магазіна застаю Віцю ўжо чамусьці вялікага, роўнага з сабой ды з залатым зубам. Ён кагосьці выглядае, а мяне не хоча прызнаваць...
Адно тут спахопліваюся — гэта ж сон!
Расплюшчваю вочы, азіраюся.
Па-ранейшаму ў пакоі — пуста. Праз акно заглядваюць промні сонца. З вуліцы даносяцца бадзёрыя галасы прахожых, гудуць машыны. Я спаў гадзіны тры, але галава ўсё гэтаксама цяжкая, а ў целе — тая самая нервознасць. Чорт, узяць бы калун, пакалоць бы дроў з паўдня, і фізічная папружанасць ураз зняла б усю гэтую брыду! Але ж дзе ты гэтых дроў зпойдзеш у горадзе?!
Урыўкі гутарак з вуліцы дзейнічаюць на мазгі — яны мяне і вывелі са сну. Трэба было б зачыніць акно, ды разбірае лянота. Нічога, зараз устану ды зачыню. Тады апрануся, пахаджу па свежым паветры, яно таксама дапамагае ад болю галавы — праверана вопытам. Покуль што крыху паляжу, ачуняю, падумаю.