— Калі табе так хочацца, то змяню, мне — што...
Затым вельмі звычайна, надзіва звычайна і спакойна ды нармальным зусім крокам іду па простай лініі, бытта нічога і не здарылася.
У шафе незнарок чапляю акуратны стосік яе шаўковай бялізны. Гэтыя з мярэжкамі кашулькі, з лямкамі камбінацыі і бюстгальтары цяпер мне здаюцца самым прыгожым і прыемным з таго, што я калі-небудзь на свеце бачыў. На іх гляджу крадком і адразу адымаю руку, бо мяне ўпікае думка: а ці маю права дакранацца зараз да гэтых рэчаў? I не толькі — права да гэтага: я ж страціў і яе ласку ў пасцелі!
Не можа гэтага быць?!
Усё памеркла, бо менавіта гэтую ласку, фізічную блізкасць, права да гэткіх далікатных рэчаў у шафе не бачыў магчымасці замяніць чым іншым.
Маё каханне праяўлялася ў маіх бурлівых парывах. Выяўляецца, цяпер аб іх не можа быць і гаворкі, бо яны залежалі ад такіх жа шчырых Ірыных парываў у адказ.
Каханне — яшчэ і голад па чалавеку, пачуццё неверагоднай унутранай неабходнасці ў ім. Здаецца, не здолею і хвіліны жыць без таго, што кожны твой крок, кожнае імгненне напаўняе сэнсам і дае сілу.
Прыходжу ў жах — як уласная кватэра стала непрыемнай!
Калі пераапрануты зноў выходжу ў пакой, на стале пуста ўжо.
— А цяпер, Валодзя, кажы тату, каб ён хутчэй памыўся ды сядаў з намі снедаць! Ідзі, татачка, на кухню, зрабі куп-куп ды вяртайся да нас хутчэй, а мы цябе пачакаем! Толькі хутчэй, не прымушай нас доўга...
Яна ўжо значна спакайнейшая, туліць бяздумную і кволую Валодзеву галоўку да сваёй, засланяецца дзіцём ды вінавата ўсміхаецца. Гляджу ёй у вочы, і на міг мне здалося: яна ж выдатна ведае, што я пра ўсё ведаю, і выразна бачыць — мне добра вядома, што яна ведае, што яе я разгадаў, але гэтаксама не можа знайсці выйсця і цягне камедыю.
Каб не выдаць сябе, каб не выбухнуць істэрыкай, каб не нарабіць глупстваў, апускаю галаву і моўчкі крочу міма стала.
У калідоры цягну з вешалкі пінжак, накідваю на плечы ды выскокваю на двор. Пад вокнамі лаўлю на сабе Ірын позірк. Нібы ўгінаючыся ад яго цяжару, прабягаю падворак, вылятаю на тратуар і адно тут адчуваю сябе вальней. Стараюся ўздыхнуць, дыхаю на поўныя грудзі, а палёгкі не адчуваю.
3.
Выяўляецца, не небяспека прыгнечвае, забівае чалавека, а — нутраная крыўда, страта веры, адчуванне бяссілля і безвыходнасці. Пачакай, куды ж мяне занесла, дзе знаходжуся? Ага, у нейкай гушчы людзей, бы — сярод дрэў у лесе. Ля прылаўка універмага сціснуты з усіх бакоў народам. Перада мной нейкі мужчына з жонкай выбіраюць малой шапачку — тоўстую, ватовую.
— Ма-ам, купі-і! — ные дачка.
— Дак гэтая рэч — на зіму! — абураецца мужчына.
— Купі-і!..
— Навошта яна табе цяпер?
Жонка стрымана і непрыязна, як змяя, шыпіць:
— Нічога, няхай адзяе!
Разгубленая прадаўшчыца шукае кампраміс:
— А сёння і хо-оладна...
— Што вы, бабы, дзе ж вы той холад убачылі?!
— Я сказала—хай мерае!
Ішла сямейная сварка.
Штосьці агульнае ў гэтай жанчыны з Ірай, калі злавалася і яна. Адчуваю братэрскую салідарнасць да яе мужа, а да яго жонкі, да ўсіх жанчын у магазіне, да ўсіх на свеце — варожую гідлівасць. Але гэтае пачуццё гарыць ва мне толькі хвіліну: бліснула і адразу растала.
Узаемнае каханне, добрая воля, згоднасць поглядаў, агульныя інтарэсы — дзеці, супадзенне поглядаў, работа, кватэра ды вось такая вечная сварка, вечная вайна паміж мужам і жонкай называюцца — шлюбным жыццём. Недасяжным раем цяпер ужо яно мне здаецца — поўным вялікага сэнсу, заманлівай прыгажосці ды раскошы. Быў бы надта шчаслівы, больш нічога не хацеў бы ў жыцці, толькі б выбіраць вось зараз гэтаксама шапачку для Марынкі. I каб Іра тут на мяне гэтаксама кідалася ды бурчала.
Чаго я тут?! Куды ісці, што з сабой рабіць?! Божа мой, што за сітуацыя?!
Жыў, працаваў, хваляваўся, да нечага імкнуўся, радаваўся сям'ёй, а выходзіць — у мяне няма дома, няма гэтай самай сям'і, няма прытулку, а ўсё было — звычайным ашуканствам?!
Калі справа зайшла аж так, то, выходзіць, сям'і ў мяне не было ўжо даўно, толькі я, ахламон, пра гэта да сённяшняга дня не ведаў. Факты адзін за адным настойліва паўстаюць перад вачыма ды раняць мяне яшчэ мацней.
Аднойчы селі мы есці, а я заўважыў, што Іра глядзіць на мяне як бы з агідай, хоць я чалавек па натуры даволі ахайны і акуратны.
Іншым разам здымаў пры ёй кашулю, збіраўся мыцца і выразна ўбачыў, што мая галізна ёй непрыемная.