Цяпер, калі завяду сям'ю, буду сябе паводзіць напэўна не гэтак. Покуль што трэба вяртацца дамоў і ставіць кропку, хоць рабіць гэта і непрыемна. Збяру неабходныя рэчы ў чамадан ды зараз жа выеду ў іншы горад. Нават ведаю — у які. У Гомелі мой франтавы сябра, пры яго сям'і лягчэй будзе перанесці першыя месяцы выгнання. Разлік у рэдакцыі аформлю пасля, там усе свае людзі, дастаткова схадзіць у партыйныя органы і дамовіцца; заадно папярэджу — раскажу, што ў мяне здарылася, каб не было ім нечаканасці.
Толькі трэба яшчэ крыху пачакаць. Будзе непрыемна пакавацца і размаўляць з Ірай пры дзецях. Няхай Віця з Марынкай паспедаюць ды пабягуць на двор — у школу ім на другую змену, а маці іх навучыла рабіць дамашнія заданні пасля прыходу са школы. Халера, як буду жыць без іх?
Зноў думаю пра тое, што сямейная атмасфера, якая часамі мне здавалася цяжарам і перашкодай у працы,— якраз і давала энергію да яе. Анёльскай гэтай атмасферы не заўважаў дагэтуль, як не заўважаюць людзі паветра, калі дыхаюць, і спахапляюцца адно тады, калі яго не хапае.
10.
Дзеці ўстаюць позна, трэба валэндацца па горадзе яшчэ пару гадзін.
Уперадзе мяне тата і мама вядуць карапуза. Абое, мабыць, былі ў адпачынку ці мо прыехалі ў госці і нікуды не спяшаліся: ходзяць сабе па горадзе і цешацца раніцай, свабодай. Свежае сонца свеціць ім у плечы, кладзе цень, усе трое па ім ідуць. Малы захапляецца, які тата вялікі. Чалавек прысядае, цені раўняюцца, хлопчык зноў дзівіцца. Бацька выпростваецца, і малы ўжо з захапленнем крычыць:
— О, які тата до-оўгі!..
У мяне ўжо гэтага не будзе?!
Адчуваю, як у горле хапае мяне скурч, а сам я вось-вось заплачу. Больш ні хвіліны не магу глядзець на чужое шчасце, таму кірую ў другі бок.
Вяртаюся з парку на тратуар, падключаюся да патоку людзей ды раблю выгляд, што і я такі самы, што і мне трэба некуды паспець.
Спераду аддзяляецца маладзіца з тугой чорнай касой. Такую касу мае толькі адзіны чалавек у нашым горадзе — Камілія, а мы з ёю разам канчалі інстытут. Прыбаўляю крок ды ўраз апынаюся побач.
— Кама, прывітанне!
— Гэта — ты-ы? — шчыра радуецца сяброўка, павярнуўшы да мяне распрамянёны твар шчаслівай дзяўчынкі, якой надта добра паводзіцца ў жыцці.
— Выходзіць, я.
— Няўжо — ты?! О-ей, першы раз убачыла цябе няголеным! Што здарылася, Косця?
Ведаю яе гадоў з пятнаццаць. Пад канец вайны Камілія перажыла трагедыю. Малалетнюю дачку памешчыка (ёй тады было пятнаццаць) згвалціў фашысцкі афіцэр. Пасля інстытута Камілія не змянілася ані крыху, і мо таму з ёю адчуваю сябе на паўтара дзесятка гадоў маладзейшым, а ўсе мае звычкі пры ёй былі звычкамі бесклапотнага студэнта.
— Пачынаем, Камачка, апускацца, як бачыш...
— Ды нейкі пашарэлы ўвесь, памяты — бытта цябе каровы пажавалі!.. Што з табой, хлопча? — са шчырай спагадай уважліва мяне аглядвае яшчэ раз.— А сівы-сівы стаў, о-ей-я, як дзед!
Яе клапатлівасць разанула мяне па сэрцы. Чорт на яго, як ссумаваўся па жаночай ласцы і спагадзе!
— Што зробіш, гады...
— Косця, ты ж такі быў заўсёды элегантны, я цябе ўсім ставіла ў прыклад?! — не можа супакоіцца.
— Усё цячэ, усё мяняецца, а жывём мы, Камачка, па законах дыялектыкі, як ведаеш...
— Я — сур'ёзна! Кажы!
— Ды і я не жартую. Затое ў цябе твар — нібы спелая антонаўка. Халера, і гады цябе не бяруць, віншую! — паціскаю малую і кругленькую ручку.
— Мо ты захварэў, мо што здарылася ў сям'і ці на рабоце? — спахопліваецца яна.
— Не, Кама, гэта часовае ў мяне, пройдзе! — запэўніваю сяброўку ды стараюся адцягнуць ад сябе ўвагу:— Такая самая чорная каса, чорныя бровы... Ха, толькі гэтых пікантных вусікаў не было, здаецца, раней! Але, ведаеш, як каму, а мне яны — па душы!
— Ай, што з тваіх кампліментаў! — без какецтва адхіляе пахвалу ды цяжка ўздыхае.— Мужчына няголены — фігура, а я ў трыццаць тры гады — нікому ўжо не патрэбная баба!
— Паплач, так і паверу!
— Бо праўда!
Стараюся заглушыць свой боль лішне шчырымі і сардэчнымі пытаннямі, развітвацца не спяшаюся.
— Ладна. Лепш раскажы, як твае справы. Бачу цябе амаль кожны дзень, але ніколі не выпадае пагаварыць: «прывітанне» — я, «прывітанне» — ты, і ўсё. Кажы, як муж, як дзеці? I колькі іх у цябе, хваліся!
Камілія пазмрачнела.
— Не было ў мяне ніколі дзяцей, ты забыў, Косця. А цяпер няма ўжо і мужа.
— Жарту-уеш?
— Развялася я.
— Хіба нядаўна?
— Якая розніца.
— I жывеш адна?
— Як той пень.
— Прабач, Камачка, не чуў...
— Нічога...
Калісьці да яе заляцаўся першы кавалер нашага інстытута — Ігар Каралёў, але яна яго адхіліла дзеля прышчастага і тупога замухрышкі з фізмата. Сваім учынкам тады дзяўчына ўсіх нас агарошыла, усе адразу сталі яе паважаць. Таму цяпер не хачу верыць сваім вушам, яе трагедыю прымаю, як сваю.