Выбрать главу

З жонкай заўтра адлятае ў снягі, ільдзіны, вечную мерзлату — да сваіх мядзведзяў, нерпаў, сушонай марошкі і чарэмшы.

Дакладна такі самы і Мікалаеў зяць з яго Тамарай. Ім на сподачку, абмаляваным блакітнай каёмачкай, дораць такую суму, а дзівакі гэтыя шчэ і ўпіраюцца — дакладна, бы малыя, якіх бацькі ўпрошваюць апрануць цяплейшую вопратку, бо на вуліцы марозік!

I ўсе гэтыя людзі ніцма перад багацтвам не падаюць.

10.

Світала.

Трэба было разыходзіцца, але ў гасцей менавіта цяпер як бы прачнулася другое дыханне.

Дзімка Іваноў прыставаў да ўсіх з падлікам — колькі Станіслаў зможа цяпер купіць «Волгаў» звычайных, колькі — класу «люкс», «Жыгулёў», «Масквічоў»...

Ніхто дурня не слухаў, бо астатніх хвалявала іншае. Усе былі ўзбуджаныя, сур'ёзныя і кожны гаварыў пра сваё. Зараз бытта нагвалт ішоў роздум услых, падвядзенне вынікаў усяго жыцця, удакладненне ды прымерванне.

Суседзі Рачынскіх сабраліся ў баковачцы. Сярод іх з захапленпем хтосьці казаў:

— Дзіва з дзіваў!.. Бо каго-каго, а Вэру з яе клышавым Здзісем ведаю аж занадта! Не скажу — абое працавітыя. I да касцёла кожную нядзелю ходзяць... Але ж і куркулі — снегу зімой не выпрасіш! Унь, на кожным кроку цяпер за капейкі купіш папяровыя сурвэткі, а Вэра? Туалетную паперу сыну на вясельны стол паклала, дзе такое хто бачыў?! Суседку падтрымалі.

— I цяпер вы мне растлумачыце: як гэта атрымліваецца, што ў такіх урэдных бацькоў вырастаюць такія фартовыя дзеці? Мы ж усе любім паўтараць прыказку пра яблыню і яблык?!

Стары Жамойда бытта чакаў такога пытання.

— Ай, файны хлапе-ец! — падхапіў дзядзька Юзік.— Шчэ тады я казаў — відным чалавекам стане! А мая Светка? Бывала, спіць, спіць, аж замэнчыцца. Прачнецца, адпачне, нажарэцца добра ды зноў дрыхне!.. Цяпер лётае кожны вечар у рэстараны, выглядае там... А хіба яе дрэннаму я вучыў?

Сынавага цесця і цешчу Вэра ўладкавала ў суседнім пакоі начаваць. Вярнуўшыся на кухню, прыстала да брата:

— Вацэк, ты бачыў, чым іх прымала? Салёнымі гуркамі! Хіба ж гэта добра?.. Ты не мог мне падказаць? У мяне ж халадзільнікі забітыя былі ежай! Нават нераспячатаная бутэлька «Марціні» там стаяла, а ты, нягоднік, што ім падсунуў?

— Сама загадала наліць самагонкі, я і паліў! — пакрыўдзіўся дамскі цырульнік.

— Дурную бабу адразу і паслухаў?!.

Але падзеі на вяселлі найбольш разварушылі маладых. Бо так ужо вядзецца, што менавіта ў такую пару найбольш мы марым, каб сябе самасцвердзіць, жыццю надаць пэўны сэнс і кірунак. Не могучы зрабіць самастойна і кроку, хлопцы гэтыя тры гады цвёрда верылі, што жыць — гэта мець, і цікавіў іх не працэс, а сам вынік. Яны лічылі сябе надта разумнымі, ледзь не ўладарамі свету, аднак сябе ашуквалі, што ўсё ў іх цудоўна.

Толькі ж — самога сябе не ашукаеш!

Пачутае і ўбачанае раптам дайшло да маладых, патрэсла, як выбух. Адразу былых студэнтаў як магнітам пацягнула да таго, чым жыў іхні калега.

Бытта дагэтуль хтосьці ім не дазваляў, усе абкружылі Рачынскага ды, бы школьнікі бывалага настаўніка, засыпалі пытаннямі.

Ужо крыху прытомлены Станіслаў здавальняў іхнюю цікавасць:

— Працаваць з аднаго боку ў нас і лягчэй — нізкія тэмпературы, мала інфекцыйных хвароб, а з другога — шмат траўмаў. Працуем, гадзін ніхто не лічыць. А ў вольны час? Бяру вуду, лодку ды сунуся на сярэдзіну возера. Адразу акунаешся ў нейкае цудоўнае вар'яцтва цішыні — у абсалютны спакой. Толькі мільгаюць у небе чайкі ды на беразе тырчаць верныя сабакі — вынюхваюць паветра, цярпліва цябе чакаюць... Зімой часта выязджаем да хворых. Па бязмежнай тундры ляціш на нартах дзень, два, пяць... Навокал завіруха альбо некранутая бель снягоў і — нічога жывога. Месцамі аблізаныя вятрыскамі скалы, там расце толькі лішайнік. Часамі палыхне жывымі каляровымі фалдамі на паўнеба паўночнае ззянне... Бяскрайняя прастора, скок у невядомае, спачатку цябе ап'яняюць ад шчасця свабоды, затым агортвае безабаронная самотнасць. Ты прапах увесь потам. Так стаміўся, што ные, агнём пячэ кожны твой мускул, кожная твая клетачка. Увесь прамок. А ляжаш спаць — і глядзі, каб чаго не адмарозіць. Памятай шчэ пра ваўкоў — яны так і шныраюць, так і вартуюць...

— I гэта называецца ў іх — жыццё! — у поўнай цішыні, ледзь пе ляскаючы зубамі ад жаху, прашаптала ў суседнім пакоі нейкая кабета.

— Паду-умаеш! — пакпіў Дзімка, бытта яму даводзілася бываць у такіх сітуацыях кожны дзень.

П'яны барадаты юнак, абхапіўшы над талеркамі галаву, прастагнаў:

— О-ой, што-о я на-ра-біў?!. Які-і я ду-урань!.. Дзе каньяк?..

Станіслаў нічога гэтага не чуў і не бачыў — ён як бы знаходзіўся ўжо на далёкай зямлі. Святло белых прастораў нібы азарала яго твар. У яго Тамары ўздрыгнулі вейкі, цёмныя вочы загарэліся радасцю, ноздры смешна прыплюснутага носіка затрапяталі, бытта ўжо дыхалі тымі вятрамі, што нясуць вострыя сняжынкі ды хвалі ледзянога холаду...