– Я, ведаеш, Лецечка, інстытут яшчэ не выбрала, – прызнавалася яна Лецечку. – А гэта ж самае галоўнае – абраць такі інстытут, каб жыць потым без турбот. Які гэта інстытут, па-твойму, Лецечка?
– Пэўна, эканамічны.
– Ну, Лецечка, ты і скажаш, эканамічны. Што я, па-твойму, лічыльнікі буду грызці? Не, Лецечка, не ведаеш ты жыцця. Лецечка, выдатнікі, яны ўсе такія.
– Ты вось што, вось што, Лена... – Колька спыніўся і ўхапіў Лену за руку. – Ты помні, помні мяне, Лена, ладна?..
Лена здзіўлена паглядзела на Лецечку і ўсміхнулася яму такой шчырай, такой зычлівай цьмянай усмешкай, што ў яго прыраслі да зямлі ногі. Лена ўзяла Лецечку пад руку. І ў тое ж імгненне, як яна зрабіла гэта, як дакранулася да яго цела, нібы апяклася, цьмянасць, якая сыходзіла ад яе ўсмешкі, лягла ёй на твар. Нібыта яна раптам засумнявалася, ці варта было яго браць пад руку. Чорная пасмачка валасоў упала на раздумліва прарэзаны ўпоперак маршчынай лоб, сталі цьмянымі вочы. Лена цяпер ужо нібыта і не прыкмячала Лецечку, глядзела паўз яго. Лецечка прачытаў у гэтых яе вачах такое, што яму не трэба было больш слоў. Лена цяпер была ад яго не проста далёка, а нязмерна далёка. Адлегласць паміж імі вымяралася не кіламетрамі, нават не тым, зможа ці не зможа яна яго пакахаць. Іншая мера лягла між імі. Перад Лецечкам была жанчына, жанчына, якая ўжо забылася пра дзетдом і дзяцінства, забыла ўжо ўсіх, хто жыў да гэтага побач з ёй. Яе ўжо клікала туды, у невядомае, невядомае яшчэ ёй самой, неспазнанае, тое самае неспазнанае, якое прыцягвае кожную жанчыну, прарочыць і слёзы і радасць, і боль і шчасце. Па-жаночаму непрыступна ўздымаліся пад лёгкім паркалем грудзі, нібыта яны ўжо дыхалі паветрам будучых захапленняў, радасцей і болю.
І Кольку закарцела прыпасці да грудзей гэтай раптам зусім-зусім незнаёмай яму дзяўчыны, так карцела пацалаваць яе далёкія, заклікальна-раскрытыя вусны, але не яго, не яго клікалі гэтыя вусны. «І няхай не мяне, і няхай, – думаў ён. – Гэта нават і лепей, што не мяне. Толькі ці добра будзе, калі я цяпер яе пацалую? Яна цяпер і не прыкмеціць, што я яе пацалаваў. Мне трэба яе пацалаваць, пацалаваць далёкую, ужо збегшую ад мяне, але ўсё роўна такую дарагую, такую родную. Не ў вусны толькі, не ў вусны, у вусны, пэўна, сорамна цалаваць, у вусны яе будуць цалаваць іншыя».
– Колька, Колька, чаго ж ты стаіш? Колька, – прамовіла яна, – цалуй жа мяне, цалуй.
І Лецечка паслухмяна абняў Лену, застыглую, акамянелую, і зразумеў, што не яму яна толькі што загадвала цалаваць яе, не яго яна чуе каля сябе, а кагосьці іншага, які ўжо дзесьці ідзе да яе, які побач ужо. І ён міжвольна азірнуўся, шукаючы гэтага іншага, азірнуўся, не бачачы нікога, не бачачы нават Лены. Лецечка самахоць прыпаў гэты раз да яе па-птушынаму раскрытых, безабаронных вуснаў. І цалаваць у вусны было зусім не сорамна. «Цалуй жа, цалуй жа, мілуй іх», – шапталі гэтыя вусны. І Лецечка цалаваў, паступова забываючыся, што ён злодзей, што ён бярэ тое, што не належыць і не можа належаць яму, паступова супакойваючыся, не бачачы ніякай карысці ў пацалунках, плачучы ў душы. Развітаўся ў душы з Ленай, з жыццём, ненавідзеў і любіў Лену непамерна, ведаў, што гэта ў яго так першы і апошні раз у жыцці.
Пабраўшыся за рукі і збянтэжана ўглядаючыся адно ў аднаго – ці яны гэта, – Лецечка з Ленай стаялі пасярод пустэльнай дзетдомаўскай, былой памешчыцкай, старадаўняй ліпавай алеі. Ліпы ад часу і запусцення аблыселі ўжо, аблыселі веццем, а месцамі і карой. Скрозь гэтае парадзелае вецце свабодна падала на зямлю сонца, сагравала дзядоў – адмерлае голле, плехі. Ад гэтых плех ліпы здаваліся сівымі, як бы скінулі з сябе шапкі, і ад іх сівізны і старэчы праступаў нейкі дакор. Алея была доўгая, цягнулася далёка, туды, дзе быў гарадскі парк і колішні панскі парк. Але самога парку яна не дасягала, упіралася ў тупік, цагляную сцяну, якая служыла мяжой паміж паркам і дзетдомам. Сцяна гэтая – якое ні рэдкае было на ліпах вецце – з таго месца, дзе стаялі Лецечка з Лазой, не праглядвалася. Там, наперадзе, густа расла трава, а каля самай сцяны ўхапілася і крапіва. І адтуль, дзе стаялі Лецечка з Ленай, здавалася, што там, наперадзе, не сцяна, не тупік, а спавітая зелянінай альтанка. А стаялі яны каля самай магутнай, абхваты ў тры, самай сівой і самай старой на алеі ліпы, верхавіна якой адзінютка ўзвышалася не толькі над дзетдомам, але і па-над усім горадам. Верхавіна гэтая, самая яе макаўка, дарваўшыся да неба, маладым зялёным шарам разлеглася па-над іншымі дрэвамі, нібыта на плечы старой ліпы было пастаўлена яшчэ адно, маладое дрэва, і позірк ад верхавіны мімаволі бег уніз, шукаючы гэтае дрэва, але каля самых каранёў спатыкаўся, натрапіўшы на вялізную, у палову чалавечага росту, выбоіну – дупло. Выбалела гэтая выбоіна-дупло даўно, не менш чым паўвека назад. Ад таго паўвекавога болю, пэўна, так і ўскінулася гэта дрэва ў неба, падманліва амаладзілася другой верхавінай. Тады ж, амаль паўвека назад, чалавек імкнуўся дапамагчы дрэву – бетонам, як пластырам, заклеіў выбоіну і ўжо, пэўна, каб пацешыць сваё вока, выгарадзіў гэтую замураваную каменем рану, выгарадзіў вітымі, з вензелямі, жалезнымі кратамі. Ліпа абыякава аднеслася да кратаў, але ад бетону адхіснулася, бетон патрэскаўся, пазелянеў, аброс мохам, а там, дзе колісь бетон і ліпа былі ўсутыч, утварыліся шчыліны, у якія цяпер свабодна пралезла б рука. Ліпа расла, расла з каменем у грудзях, і цяпер узняла гэты камень, каб бачна было ўсім яе скамянелае сэрца; ёй было боязна даткнуцца да гэтага сэрца сваім жывым целам, яна выраклася яго, калісьці, пэўна, і плакала: там, адкуль цяклі даўным-даўно гэтыя слёзы, лушчылася жоўтая, збалелая парахня. І Лецечка глядзеў на дрэва, на засцерагальныя краты, і гэтая мудрагелістая прыдумка чалавека з лячэннем дрэва здавалася яму непатрэбнай і здзеклівай. Ён адчуваў даўні боль дрэва і сённяшнюю яго прыгнечанасць. Няхай бы ўжо ліпа хоць і параненая, але жыла без гэтай прыдумлівай міласэрнасці чалавека, дыхала ўсёй сваёй істотай, і ранай таксама.