Ад дзетдома да базарнай плошчы вымерана – сто пяцьдзесят метраў. Выйшаў з дзетдома, мінуў два высачэзныя, верхавіны і не зглядзець, шапка падае, ясакары, і ў цяні іх разлапіста ляжыць перад табой галоўная вуліца горада: пясок і брук – чырвоны камень. Брук канчаецца, крыху не дацягнуўшы да горада, абрываецца абрывам. Падводы, што кіруюць на базар, кожны раз падскокваюць на абрыве, і падскок гэты лепш за ўсё гаворыць дзядзьку, што ён ужо ў горадзе, што хопіць яму лунаць дзесьці ў аблоках, час спускацца на грэшную зямлю. Крыху збочыўшы з бруку, а адсюль здаецца – і па самім бруку, бягуць, бягуць тэлеграфныя слупы, бягуць у хвойнік, праз хвойнік, які абапал бруку, праз хвойнік, у якім губляецца і сам брук, пераходзіць у шлях, што звязвае Слабаду з іншымі вялікімі гарадамі. Вуліца ж, скіраваўшы дзядзьку на плошчу, драбніцца на мноства вулачак і завулкаў і проста сцяжынак, разабрацца ў якіх, куды яны вядуць, не надта лёгка. Базарная плошча – гэта таксама пачатак дарог, вытокі, вусці мноства рачулак, па якіх ходзяць машыны і падводы, прыбывае і ўбывае вясковы люд: хуткія на нагу дзядкі ў кашулях навыпуск, падпяразаных папружкай, з перакінутымі цераз плячо на кійку ботамі ці чаравікамі; усмешлівыя маладухі, якія крыху з пагардай, а крыху і са спалохам прыглядаюцца да ўсяго гарадскога; шустравокія хлапчукі ў цяжкіх ад дарожнага пылу суконных касцюмах, калашыны якіх ашчадна ці то падкасаны, ці то, наадварот, запраўлены ў шкарпэткі; хлопцы, што ўжо ваўсю жаніхаюцца, злёгку з перасыццю, у расхлістаных кашулях, праз якія так і ломяцца загарэлыя і магутныя грудзі, хлопцы гэтыя глядзяць на горад і ўсё роўна як прыцэньваюцца да яго, прымяраюць яго да сябе.
Базарная плошча – гэта і пачатак вялізнай пусткі, якой ні канца ні краю, на якой слабадзянскія навасёлы адкрылі свае ўласныя кар'еры і чэрпаюць хто адменна тлустую слабадзянскую гліну, хто адборны, зярнятка ў зярнятка, белы пясок, жвір. Само сабой, там раскашуюць і дзетдомаўцы.
На краі пусткі вялізны з белага пяску курган. Па дзетдомаўскіх паданнях, якія з часам сталі паданнямі і слабадзянскімі, курган гэты незвычайны, не толькі прыстанішча груганоў, не толькі зборышча мышэй, але і прытулак, стан бандытаў і разбойнікаў. Адны кажуць, што там праводзіла ўжо аблаву міліцыя, злавіла процьму бандытаў, вывезена шмат усякага дабра – на дзесяці падводах везлі, але ж божацца другія, што да кургана ў гарадскіх улад не дайшлі яшчэ рукі, а там захаваны ці то скарб старажытных князёў, ці то каштоўнасці і маёмасць, што з усяго свету нахапалі фашысты; і пагодлівым сонечным днём курган, на якім, здаецца, днюе і начуе старая, аблезлая варона, цягне да сябе дзетдомаўцаў, а як упадзе цемра – наводзіць жах. Справа ў тым, што ля кургана пралегла дарога, якая вядзе на станцыю, а дзетдомаўцы любяць развітвацца з тымі, хто ад'язджае ў свабоднае жыццё, на станцыі, любяць глядзець, як садзяцца яны ў вагоны, як кратаецца цягнік, як набіраюць хуткасць колы, як знікае з вачэй у белым дыме апошні вагон. І вось кожны раз, набліжаючыся да кургана, уступаючы ў цень ад яго, яны прыціхаюць і ўсё чакаюць, чакаюць, што вось-вось хтосьці вынікне з гэтага ценю і пачне іх рабаваць. Але курган ціха і сонна маўчыць. А аднойчы ён раптам узяў і знік, нібыта і не было яго, як прывід нейкі. Пустку закідалі цэглай, дошкамі, бярвеннем, бетоннымі плітамі, тэхнікай. На пустцы стала цесна. Усё, скончылася ціхае жыццё ціхай Слабады.
Пачалася будоўля. Адначасова заклалі падмуркі Палаца культуры, гасцініцы і рэстарана. І яшчэ аднаго неабходнага гораду збудавання: на дванаццаць вочак, па шэсць з кожнага боку. Першым у строй дзеючых уступіў рэстаран, а потым падаспела і гасцініца, і вось працуе ўжо і Палац культуры. Толькі збудаванне на дванаццаць вочак усё ў той жа першапачатковай стадыі: вочкі ёсць, перагародка паміж імі ёсць, а пра сцены, пэўна, забыліся. Але гэта, зрэшты, не шкодзіць таму, каб збудаванне выкарыстоўвалася згодна з прызначэннем.
Ціхая, мілая сэрцу Слабада з крывымі, удзірванелымі і прапыленымі вулачкамі, з прызбамі і лаўкамі каля хат, з абымшэлымі, крывымі платамі была адціснута кудысьці за блізкі свет. Слабадзяне, а больш таго дзетдомаўцы, былі ўзрушаны да самага сэрца – са спазненнем, але і для іх пачыналася эра каменю, бетону і асфальту. І тое, што больш за ўсё ўзрушвала ў гэтай эры, прыйшло не з камяніцамі, двух-трохпавярховымі дамамі, у якіх усё ёсць: вада ўсялякая, ванна, прыбіральня, – а з асфальтам. Жоўтыя, падобныя да чарапах машыны ўзялі горад штурмам, упаўзлі ў яго па пяску і бруку, як блазны, пацяшаючы народ на слабадзянскіх ямах, грэблях і калдобінах. А ў Слабадзе пайшлі ўжо як па масле: самі для сябе ладзілі і дарогі і масты, выцягвалі ўсё гэта са свайго гарачага чэрава, цягнулі за сабой чорныя стужкі дарог, як павук снуе павуцінне.