– Дзень добры табе, Захар'я!
– Добрдзень, – мармытнуў Захар'я і хацеў крочыць далей, але баба Зося спусцілася з ганка і стала на дарозе.
– Мо хопіць, Захар'юшка, сэрца на мяне мець?
– Збоч, – сказаў Захар'я.
– Не, Захар'юшка, не, ведаю, куды твая дарога... Няма маёй віны перад табой, чалавек ты бязлітасны, няма, вось дзіцем гэтым клянуся...
– Няма – і суда няма, – сказаў Захар'я. – Не замінай мне. – І ён пачаў абыходзіць бабу Зосю, трымаючыся за Лецечкава плячо, як усё роўна за нейкі выратавальны круг. Лецечка каб і хацеў, то не здолеў бы вырвацца. Было яму крыху жахліва ад гэтай незразумелай гамонкі старых. Не бачыў ён раней, каб сыходзіліся яны разам, думаць не думаў, што яны ведаюць адно аднаго, што ёсць штосьці паміж імі. А выходзіць, што ёсць, ёсць, і штосьці вельмі няпростае. Баба Зося счарнела ўся і дрыжыць кожнай жылкай, кожнай маршчынкай моліць, упрошвае, крычыць, а Захар'я – што крэмень.
– Вох-ох-хох, – цягне ці то ўслед ім, ці то да неба рукі баба Зося. – Камень, камень ты, Захар'я? За якія грахі пакутую я? Каму яшчэ так пакутаваць выпадала, людцы...
– Аб чым гэта яна? – баязліва пытаецца ў Захар'і Лецечка.
– Не твайго розуму справа. Павые – перастане...
– Даўно ты яе ўжо ведаеш?
– 3 той пары, як лыжку ў рукі аплёў.
– Хто яна?
– Не назаляй мне, хлопча... Прыгожая. Красуняй у дзеўках была, вось за красу сваю і плоціць... За ўсё на гэтым свеце разлічвацца трэба: і за красу, і за пачварнасць, за хваробу і за здароўе... Не ведаю я яе і ведаць не хачу. І не пікні больш. Рот на замок, – сказаў і як сапраўды замкнуў, павесіў сабе і Лецечку на рот замок.
Яны ўжо выйшлі з дзетдома і падыходзілі да плошчы. А на вуліцы адбывалася штосьці незразумелае, надта ўжо ажыўленая была яна для гэтай будзённай раніцы. Да плошчы ўхваствалі, кіравалі коней, гналі падводы мужчыны, спяшаліся прыгожыя маладайкі, бусламі, спаважна, ступалі хуткія на нагу дзядкі. І грымела, грымела на ўсё наваколле бадзёрым маршам патэльня-рупар. Але хада ў людзей была не пад гэты марш, марш як бы збіваў іх з кроку, з думкі якойсьці збіваў, быццам бянтэжыў іх твары, і вочы ў людзей былі хмурныя, засмучоныя, не кранутыя музыкай.
На самой жа плошчы тварылася ўжо зусім штосьці неймавернае. Толькі гадавое свята, кірмаш у гэтае свята збіралі такое мора народу. Але ніхто нічым сёння тут не гандляваў. Не было ні звонкіх высачэзных гор з гаршкоў, гладышыкаў, макітраў, не вішчалі ў мяшках парсюкі, не кудахталі, не гублялі пер'я звязаныя гронкай, з сінімі мецінамі на баках куры, не сляпіў вочы жоўты бляск масла з кроплямі расы – нічога гэтага не было там сёння. Былі хмурныя, узрушаныя сяляне, якія ўсім кагалам, нават з груднымі дзецьмі з'ехалі з хат. Жанкі, каб суцішыць дзяцей, бясконца кармілі іх, бясконца лучылі ў іх разяўленыя раты сінія, абвіслыя цыцкі. І ўсе чагосьці чакалі, утульна і грунтоўна ўладкоўваліся на драбінках падвод, якія стаялі амаль што ўсутыч адна да адной. Чакалі коні, пераборліва чмыхалі ў торбы з аўсом, якія звешваліся з іх галоў. Змардавана чакалі, сноўдалі па базары мужчыны, якія не мелі коней, пешшу прыджгалі ў горад, чакалі чагосьці і гараджане, якіх таксама было нямала на плошчы. Захар'я спаважна здароўкаўся з мужчынамі, упарта прасоўваўся да ганка, да службовага ўвахода Палаца культуры. Супынкі гэтыя і здароўканне: «Жыў?» – «Жыў...» – «А Кузьма-прымак памёр ужо». – «Памёр...» – пэўна, былі не вельмі даспадобы. Ён кхекаў, адводзіў вочы ўбок, імкнуўся глядзець толькі сабе пад ногі, але яго ўсё роўна, высокага, магутнага, грувасткага, зглядвалі, уцягвалі ў гаману:
– Колькі ўжо гадкоў, Захар'я, мінавала, як мы з табой апошні раз балакалі?
– А незлічона ўжо...
– А баба твая яшчэ жыве?
– Жыве, жыве, трасца яе не бярэ...
– Пачакай, пачакай, тут у мяне на гэты самы выпадак ад бабы прытырана...
– Паспеецца, паспеецца, – ківаў Захар'я і даваў дзёру да наступнай падводы, да другога дзядзькі ці то да цёткі.
– І што-та ты, Захар'я, радню не прывячаеш, бяжыш...
– Прывячаю, Малання, прывячаю...
– І-і, удовая я стала, бедная, сабакі і тыя маю хату абмінаюць... Завалілася, Захарка, мая хата, перадавала, пераказвала праз людзей, каб ты наведаўся, падсабіў падняць, перасыпаць...
– Прыйду, Малання, прыйду...
– І то ж у мяне ўжо выціснута, як слёзка божая стаіць.
Лецечка здзіўляўся, колькі гэта знаёмых у Захар'і, на ўсе вочы разглядаў мужчын і жанок. Раней, калі ён адзін, без Захар'і, хадзіў па рынку, усе яны здаваліся яму на адзін капыл, непрыступныя, злосныя, якія дбаюць толькі аб сваім дабры, як больш выгадна тое-сёе прадаць, каб, барані бог, чаго-небудзь у іх не ўкралі. А зараз... і яму былі ўжо прыемныя частыя супынкі, размовы Захар'і. І Захар'я не хаваў перад Лецечкам свайго задавальнення, гаварыў яму: