– Вось з цябе і пачну, – сказала Вера Канстанцінаўна і нядобра зіркнула на яго цыганскім вокам і бліснула залатым зубам, зморшчыла рымскі нос, як усё роўна прынюхалася да яго гэтым рымскім точаным носам. I пачалася ў Лецечкі з новай выхавацельніцай-васпеткай – самая сапраўдная вайна. 3 дня ў дзень невядома за што цягае яго Вера Канстанцінаўна ў кабінет да дырэктарыхі. Парушана вольніца ізалятара. Парушана ў той самы дзень, калі Лецечка сказаў праўду, сказаў тое, што думаў аб новай «васпетцы». I шлюць праклёны Лецечку Козел з Дзыбатым. Яны, зноў жа па праўдзе кажучы, і ваююць з Верай Канстанцінаўнай, Козел ваюе, а ён, Лецечка, пакутуе ад гэтай вайны. У той жа самы дзень пасля сваей заявы Вера Канстанцінаўна пакінула на стале ў пакоі хлопцаў старэйшай групы капейкі. Як быццам забыла. Хлопцы зразумелі яе, раскусілі імгненна. Сабралі нараду, паклікалі Лецечку, Козела з Марусевічам. Козел толькі даведаўся, у чым справа, падбег да стала і з асалодай плюнуў на гэтыя капейкі – на дзесяць, а то і больш карабкоў запалак, на дзесятак, а то і два дзесяткі зарадаў для самапалаў. Следам за ім пачалі падыходзіць і рабіць тое ж самае іншыя. Усе, кожны па разу, як дамовіліся.
I толькі ўправіліся яны, як у пакой, бы ўсё роўна за дзвярыма стаяла, увайшла Вера Канстанцінаўна. I загрымеў Лецечка, як, пэўна, больш ненавісны Веры Канстанцінаўне, як чалавек, прозвішча якога яна ўжо ведала, у кабінет дырэктарыхі.
– Нядобра, Лецечка, нядобра, – з сумам у голасе сказала дырэктарыха.
– Звяр'ё! – крыкнула Вера Канстанцінаўна.
– Сама звяр'ё! – крыкнуў ёй Лецечка.
– Хто пляваў? – улезла паміж ім і выхавацельніцай дырэктарыха.
– Я пляваў, – і не падумаў адпірацца Лецечка. – I трэба – яшчэ раз плюну на тыя грошы.
– Вось бачыце, – павярнулася да дырэктарыхі Вера Канстанцінаўна. – Вось да чаго даводзіць ваш лібералізм.
– Хто яшчэ пляваў, Лецечка? Я ведаю, ты заўсёды гаворыш праўду і скажаш нам, хто яшчэ пляваў на тыя капейкі, – дырэктарыха зноў звярнулася да Лецечкі.
– Я гавару праўду, – пацвердзіў Лецечка, – Я пляваў, а хто яшчэ – пытайце ў іншых. Я не даносчык і нічога вам болей не скажу.
– Вось бачыце, вось бачыце, да чаго дайшлі... – усхапілася была зноў Вера Канстанцінаўна.
– Ідзі, Лецечка, ступай, – перабіла яе дырэктарыха.
– Я прымушу цябе гаварыць, – крыкнула яму ў спіну выхавацельніца.
Лецечка выйшаў з кабінета і стаіўся за дзвярыма, каб паслухаць, што там будзе пець пра яго Вера Канстанцінаўна. А тая «пела»:
– Не разумею я вас, не разумею. Занадта вы ўжо далікатнічаеце з імі, вось і вынікі. Гэта ж... гэта ж... Маўглі...
Слоўца спадабалася Лецечку, хоць ён і не ведаў, што гэта ці хто гэты Маўглі, але здагадваўся: нядобры чалавек, прозвішча абразлівае нейкае. I ўсміхнуўся сам сабе: хай абражае, хай плюецца, хай пальцы грызе, так ёй і трэба.
Лаянка новай выхавацельніцы не кранула яго, прыкра толькі зрабілася на душы ад таго, што яна даведалася штосьці аб ім, ведае ўжо, што ён увесь час хварэе, а ён хацеў быць перад ёй моцным і здаровым. Аднак Лецечка падумаў, што ў яго з новай выхавацельніцай усё на гэтым і скончыцца. А ўсё толькі пачыналася. Канца не відно было. Зайшоў Лецечка со сваёй праўдай у такія нетры, з якіх і выйсця няма. 3 аднаго боку праўда, з другога – Вера Канстанцінаўна, якая патрабавала ад яго праўды, той, якой яму не хацелася гаварыць. А тут яшчэ хлопцы, не толькі Стась і Козел, уся група ўжо коса паглядала на яго: з якой гэта нагоды яго кожны дзень водзяць да дырэктарыхі, у чым ён спавядаецца ёй? Вось якім бокам вылазіла Лецечку яго праўда. I круць-верць, і верць-круць – усяк нядобра...
Вось так выпрацоўваў Лецечка ў сабе волю. А яшчэ марыў ён аб тайне, аб тым, як знайсці яе і адкрыць. Аб тайне, як аб кашальку з грашыма, марылі ўсе дзетдомаўцы. Але Лецечку патрэбна была не просценькая, не звычайная, а самая галоўная, самая вялікая тайна. Праўда, дзе яна таілася, гэтая вялікая тайна, ён яшчэ не ведаў. Але добра ведаў, што яна існуе. Дабярэшся да яе, разгадаеш, і расчыняцца перад табой усе дзверы, расчыняцца неба і зямля. I ты зможаш стаць птушкай, завіруеш па небе, зможаш стаць рыбай – паплывеш у цёплае мора. Ты зробішся моцным, зможаш ірваць, як быллё, векавыя дубы, з карэннем, ламаць іх, як голле. Будуць у цябе рымскі нос, цыганскія вочы і чорныя валасы. Будзеш ты сам зямлёй, небам, будуць табе ўслугоўваць птушкі і звяры, ты будзеш разумець іх мову. Не будзе табе перашкоды ні ў часе, ні ў прасторы. Будзеш ты ветрам, будзеш марской хваляй, мамантам і зубрам, наведаеш Марс і Месяц.
Вось аб якой таямніцы марыў Лецечка. I не толькі марыў, ён увесь час адчуваў яе прысутнасць каля сябе, адчуваў, як яна горача, агнём дыхае. Выпростваў насустрач ёй руку і як апякаўся. Але кожны раз штосьці перашкаджала яму ўхапіць гэтую тайну, нібыта птушанё, за хвост. Коўзкая была тайна, не ішла ў рукі. Не хапала якойсьці драбязы, давароту якогасьці калёсіка, і тайна была побач, і тайна была далёка. Побач – гэта дзверы-невідзімкі, схаваныя яркім святлом дня, дзверы, каля якіх усе ходзяць і якіх ніхто не бачыць, а мо не ведаюць таго хітрага слова, якім можна адамкнуць гэтыя дзверы, ад якога яны загарацца агнём і расчыняцца самі. «Аўсень, таўсень, ал лал бел!..» – не, не тое, не тое слова...