— Так, яна выбрала мяне. На жаль, гэты выбар са мною не быў абмеркаваны.
— Так заўжды і бывае, — «Галандзец» паглядзеў на мора. Пачалася залева, і мяжа паміж вадою і небам сцёрлася. — Мяне завуць Антон. Ты ж не думала, што адна ў гэтым свеце таннай вопраткі? У нас сетка — па ўсёй краіне. Мабыць, ты заўважала, што ў апошнія гады адчынілася шмат сэкандаў. Дык вось, гэта мы.
— Мы — хто гэта?
— Гэта пытанне пакіну без адказу. У Мінску зможаш пазнаёміцца з іншымі, каб не адчуваць сябе самотнай.
— А калі я не хачу знаёміцца? Не хачу сядзець у смярдзючай краме? Не хачу несці разумнае, добрае, вечнае?
— Ты заключыла дамову. Як яе разарваць, табе расказалі. Расказалі ж?
— Але тады я не вярну сваё жыццё.
— На жаль. Але калі мяне дакладна праінфармавалі, ты не была ім задаволена, ці не так?
Аля зрабіла глыток. Апельсін так і застаўся на дне.
— Ці не здавалася табе, што ўсё навокал, — табе насуперак? І не для цябе. І што жыццё ёсць, канечне, але там, там. І калі б табе іншыя абставіны — усё было б па-іншаму. Дык вось, цяпер у цябе будзе шанец выбраць сабе абставіны. Мне казалі, што ты актрыса. Гэта і добра — будзеш проста прымерваць ролі.
За вокнамі біўся вецер — здавалася, ён хутка падгоніць мора пад вокны, а яно раздавіць шкло і ўцягне Алю да сябе. Зрэшты, яе называлі русалкай.
— А ты хто? Гандляр?
— Я пастаўшчык. Я фармірую партыі і размяркоўваю іх па гарадах. Сачу, што каму патрэбна і ў які момант.
— Антон, можа, ты мне адкажаш, навошта гэта ўсё?
— Попыт. На гэта ёсць попыт. Уяві, гадоў трыццаць таму ніхто і падумаць не мог, што можна будзе вось так на выходныя злятаць у Берлін, а квіток на самалёт будзе таннейшы, чым на цягнік да Масквы. Меж няма. Фізічных меж. Засталіся межы метафізічныя. Калі яны сатруцца, вам жа будзе лягчэй. А каб зразумець іншага чалавека, ёсць такая прымаўка: «Трэба пахадзіць у яго чаравіках». Put yourself in someone's shoes.
— У нас кажуць: «Свая кашуля бліжэйшая да цела».
— Казалі. А пасля з'явіліся сэканды.
Віхура за акном пачала супакойвацца. І пакрыху Алю апанавала стомленасць.
— Антон, а ты адкуль?
— З Мінска. Вучыўся ў Вільні. Там усё і пачалося.
Ён распавёў пра сваю вучобу, яна — пра сваю. Далей абмяркоўвалі новыя фільмы, старыя кнігі, іншыя гарады. Так за размовай прасядзелі да зорнай ночы, і калі Антон ужо разлічыўся і хацеў пайсці, Аля не вытрымала:
— Ты мне не дапаможаш вярнуць маё жыццё?
— А яно табе патрэбнае?
Памаўчаў.
— Некаторыя прадаўцы так, як ты, былі супраць. Яны спрабавалі парушаць правілы. Не выходзілі на працу ці выходзілі, але не гандлявалі, абражалі пакупнікоў. Нават гэта не вымушала нашу, не ведаю, як назваць, няхай «сістэму», адмовіцца ад іх. Нават у выпрабавальны тэрмін, калі ўвогуле ўсе дамовы парушыць лягчэй. У выніку ўсе рэвалюцыянеры ўцягваліся. Але такіх было мала. Больш — тых, хто цешыўся з магчымасці бясконцых падарожжаў.
— І апошняе пытанне. Ці нельга выбіраць для гэтай працы тых, хто згодны?
— Пэўна, нельга. Мяне самога так знайшлі. То бок, правілы прыдумваў не я. Я — пастаўшчык. За што купіў, за тое і прадаю. І, Аля, вось яшчэ. Калі выпрабавальны тэрмін закончыцца, ты іх забудзеш. Знаёмых, сяброў, бацькоў. Усіх. Мінулага ў цябе не будзе. Толькі будучыня, а ў ёй — увесь сусвет. Павер мне, так трэба. Сваіх я не памятаю. Так лягчэй.
І пайшоў за дзверы, да мора, якое ўпадае ў сусветны акіян. Так трэба, так лягчэй.
***
Назаўтра яна апынулася ў Хельсінкі — значыць, за адны выходныя можна патрапіць у дзве краіны. Тут таксама быў вецер, ды вельмі яркае сонца: белая скура хутка пачала гарэць. На гарадскім пляцы стаяла царква, высока, на прыступках. Калі Аля паднялася, пабачыла ўдалечыні Фінскі заліў: паромы адыходзілі ў Швецыю, Нарвегію, Латвію. Горад здаваўся пустым, зачыненым на ўсе замкі — нядзеля. На кірмашы ля самай вады Аля купіла і з'ела кавалак ласося. Выканала хаця б адну параду, якую давалі падарожнікі з інтэрнэту. І вярнулася дадому.
На наступным тыдні Аля ўпершыню паглядзела на пакупнікоў. Адны — хутка выбіраюць, прымерваюць, плацяць, збягаюць. Іншыя — доўга гуляюць паміж вешалкамі, зносяць ці не паўкрамы ў прымерачную, прымерваюць, ідуць па новае, зноў прымерваюць і купляюць цэлыя гурбы. Прыходзілі жанчыны, якія набывалі адзенне сваім дзецям і сваім мужчынам, і сяброўкі, якія дапамагалі адна адной вышукваць модную вопратку. Тут усе яе суайчыннікі дазвалялі сабе тое, чаго не маглі дазволіць сабе ў звычайных крамах, — прыдбаць шмат прыгожых сучасных рэчаў. З іншага пляча, канечне. Але тое, што састарэла для адных, яшчэ магло служыць іншым — больш таго, вельмі пасавала.