Mi demandis al sinjoro Svan:
— „Ĉu en iuj el siaj verkoj Bergoto parolas pri La Berma?”
— „Ŝajnas al mi, ke tio okazas en lia mallonga eseo pri Ĵano Rasin, sed ĝi verŝajne ne plu disponeblas. Eble tamen ĝi haveblas represe. Mi informiĝos. Mi cetere povas de Bergoto peti ĉion, kion vi deziros, li dum la jaro preskaŭ ĉiusemajne vespermanĝas ĉe ni. Li tre amikas kun mia filino. Ili kune vizitas antikvajn urbojn, preĝejojn, kastelojn.”
Mi tiam pri socia hierarkio havis nenian klaran ideon, kaj sekve tio, ke mia patro konsideris malkonvena ĉian rilatadon niapartan kun sinjorino kaj fraŭlino Svan, delonge kreis en mia imago grandan disecon inter ili kaj ni, kaj en miaj okuloj ilin altigis. Mi bedaŭris, ke mia patrino al si ne kolorigis la harojn, ne uzis ruĵon, kiel laŭ raporto, kiun mi aŭdis de nia najbaro sinjorino Sazera, ordinare faris sinjorino Svan, per tio provante plaĉi ne al sia edzo sed al sinjoro De Ŝarlus, kaj mi supozis, ke nin ŝi simple malestimis, kio min ĉagrenis precipe pro fraŭlino Svan, laŭdire tre bela knabineto, pri kiu mi ofte revis, al ŝi ĉiufoje atribuante la saman inventitan kaj ĉarman vizaĝon. Sed kiam en tiu tago mi eksciis, ke fraŭlino Svan estas tiel elstara persono, kiu tute nature vivas meze de tiom altaranga medio, ke kiam ŝi demandas al siaj gepatroj, ĉu gasto estos en la vespermanĝo, ŝi ricevas ofte kiel respondon tiujn lumplenajn silabojn, tiun nomon de ora gasto, kiu por ŝi sonas simple kiel nomo de delonga familia amiko Bergoto; ke ŝi aŭdas kiel intiman ĉetablan interparolon – kaj al ŝi ĝi estas sama speco de konversacio, kiel al mi paroloj de mia praonklino – dirojn de Bergoto pri ĉiaj temoj, kiujn li ne komentis en siaj libroj kaj pri kiuj mi volis aŭdi, kiel li orakolis, kaj ke plie, kiam ŝi turismis en iuj urboj, li glore kaj nerekonite iradis ĉe ŝia flanko, kiel iu el la antikvaj dioj veninta en formo de mortemulo inter homojn, tiam mi sentis samtempe, kia eminenta homo fraŭlino Svan estis, kaj kiom kruda kaj seneduka mi ŝajnos antaŭ ŝi; mi tiom vive sentis la dolĉecon kaj la neeblecon de amikiĝo inter ŝi kaj mi, ke min kune plenigis kaj deziro kaj malespero. De tiam plejofte, kiam mi imagis ŝin, mi vidis ŝin staranta antaŭ preĝeja pordego, al mi klariganta la signifojn de la tieaj statuoj, kaj kun rideto al mi flata min prezentanta kiel amikon al Bergoto. Kaj dume la ĉarmo de ĉiuj ideoj, kiujn naskis en mi katedraloj, la ĉarmo de montetoj de Francilio109 kaj ebenaĵoj de Normandio muare refluis sur la bildon, kiun mi havis pri fraŭlino Svan – mi pretis por enamiĝo. Se oni kredas ke homo travivas fremdan vivon, en kiun enplektus onin ŝia aŭ lia amo – inter ĉiuj kondiĉoj kiuj naskas amon, ĉi tiu estas al ĝi la plej grava, pro kiu ĝi preteratentos ĉion ceteran. Eĉ inoj, kiuj pretendas ke viron ili taksas nur laŭ korpa beleco, vidas en lia korpo la signon de aparta, atentinda vivo. Tial ili ŝatas soldatojn, fajrobrigadistojn; pro iliaj uniformoj ili malpli zorgas pri vizaĝa belo; ili fantazias, ke ili donas kison tra kiraso al unika, aventurema kaj milda koro; kaj simile juna regnestro aŭ reĝido facile delogas plej deziratajn inojn en fremda lando kiun li vizitas, tamen ne havante la harmoniajn trajtojn, kiuj probable al makleristo necesus.
Dum mi legadis en la ĝardeno, kion mia praonklino ne tolerus en tago alia, ol dimanĉo, tiu semajnotago en kiu ne estas permesitaj seriozaj okupoj kaj en kiu ŝi ne kudradis – en alia tago ŝi al mi riproĉus „ĉu vi amuziĝas per legado? hodiaŭ dimanĉo ne estas” celante per la vorto amuziĝo ian infanan ludemon, ian malŝparon de tempo – mia onklino Leona interbabilis kun Franciska, atendante la viziton de Eŭlalia. Ŝi sciigis, ke ŝi ĵus vidis sinjorinon Gupil preterpasi „sen pluvombrelo, en la silka robo, kiun ŝi fasonigis en Kastelduno; se ŝi longe promenos antaŭ vespro, ŝi eble trempe malsekigos ĝin pro pluvo”.
— „Povas esti” respondis Franciska, per tio subkomprenigante: „verŝajne ne estos”, ĉar ŝi ne volis absolute fornei pli bonan perspektivon.
— „Ha” diris mia onklino kun manbato sur la frunton „tio memorigas al mi, ke mi ne eksciis, ĉu ŝi eniris la preĝejon post la altoteno. Pri tio mi ne forgesu demandi Eŭlalian... Franciska, vidu tiun nigran nubon malantaŭ la turo kaj tiun malbelan sunbrilon sur la tegoloj, certe la tago ne finiĝos sen pluvo. Tiel ne povas daŭri longe, tro varme estas. Kaj ju pli frue, des pli bone, ĉar se ŝtormo ne venos, mia minerala akvo ne digestiĝos” ŝi aldiris, ĉar en ŝia spirito la deziro, ke la trinkita minerala akvo iru sian vojon, tre superis la zorgon pri la eventuala malbona sorto de la robo de sinjorino Gupil.
— „Povas esti, povas esti.”
— „Kaj vere, kiam pluvas, sur la placo ne estas multe da ŝirmejo.”
„Ĉu jam la dekkvina horo?” subite ekkriis mia onklino kun paliĝo „do vespro jam komenciĝis kaj mi forgesis la pepsinon! Mi nun komprenas, kial la minerala akvo ne bone digestiĝadis.”
Kaj kaptante diservan libron kun violec-velura bindaĵo kaj orumitaj anguloj tiom haste, ke el ĝi libere elflugis iuj el tiuj bildkartoj kun flaviĝinta paperpunta rando, per kiuj oni markas la paĝojn de festotagoj, mia onklino, dume prenante la gutojn de pepsino, rapide eklegis la sanktajn tekstojn, kies sencon iom nebuligis ŝia malcerto pri tio, ĉu prenite tiom longatempe post la minerala akvo, la kuracilo al ĝi aliĝos kaj la digeston iel faciligos. „Jam la dekkvina horo, la tempo nekredeble rapide pasas!”
Frapeto sur la fenestra vitro, kvazaŭ io albatiĝis, poste longa malpeza falado sonanta kiel sableroj, kiuj elŝutiĝus de pli alta fenestro, poste vastiĝo, reguliĝo, grada ritmiĝo de la falado, kiu iĝas flua, sona, muzika, multopa, universala – pluvas.
— „Nu, Franciska, ĉu mi ne ĝuste antaŭdiris? Ĝi dense falas! Sed ŝajnas, ke mi aŭdis la tintilon de la ĝardena pordo, iru, kaj vidu, kiu iras sub tia vetero.”
Franciska iris kaj revenis:
— „Estas sinjorino Amedeino” (mia avino). „Ŝi diris, ke ŝi promenos ekstere. Tamen la pluvo forte pluvas.”
— „Mi neniel miras” diris mia onklino levante la okulojn al la plafono „Mi ĉiam diris, ke ŝi ne havas la komunan pensmanieron, kiel aliaj homoj. Mi pli ŝatas ke sub tia vetero promenu ŝi, ne mi, ekstere.”
— „Sinjorino Amedeino ĉiam estas aliekstrema ol aliaj homoj” milde komentis Franciska, rezervante por la tempo, kiam ŝi estos nur kun la servistaro, la esprimon ke al mia avino mankas iu klapo en la kapo.
— „Jam pasis la adoro de la sankta pano. Eŭlalia ne venos” bedaŭris mia onklino „la vetero probable detenis ŝin.”