Tra la heĝo videblis parka aleo jasmene, pensee kaj verbene borderita, inter kio levkojoj malfermis siajn freŝajn saketojn kvazaŭ el odora, eluzite roztona malnova ledo el Kordovo136, kaj sur la gruzo longa, verde farbita flekstubo kun multaj volvoj elĵetis, en la lokoj kie ĝi havis truetojn, super la floroj, malsekigante iliajn odorojn, vertikalan, prisman disŝprucaĵon de multetonaj gutetoj. Subite mi haltis kaj moviĝi ne plu povis, kiel okazas kiam vizio absorbas ne nur la vidpovon, sed ankaŭ pli profundajn sentojn kaj okupas la tutan animon. Rufa-blonda juna knabino, kiu laŭŝajne revenis de iu forvago kaj havis ĉemane ĝardenan ŝpaton, rigardis al ni, alte tenante sian vizaĝon trasemitan de rozaj efelidoj. Ŝiaj nigraj okuloj brilis, kaj pro tio ke mi tiam ne sciis – kaj nun daŭre ne scias – kiel objektive analizi forte ricevatan impreson, pro tio ke ne havis sufiĉan tielnomatan observemon per kiu mi apartigus la senton pri ilia koloro, al mi dum longe poste, kiam pri ŝi mi pensis, la memoro pri tiu brilo – probable akorde kun ŝia blondeco – prezentiĝis kiel vive lazura; tiel ke se ŝi ne havus tiel dense nigrajn okulojn – kio ordinare forte impresis je la unua renkontiĝo kun ŝi – mi ne enamiĝus al ŝi, kiel okazis, precipe pro ŝiaj bluaj okuloj.
Mi rerigardis al ŝi, unue per tia rigardo, kiu ne nur estas porparolanto de okuloj, sed el kies fenestro elkliniĝas ies tuta sentopovo, angore, senmove, per rigardo, kiu volas tuŝi, kapti, forpreni la korpon, kiun ĝi rigardas, kaj kune la animon; poste, timante ke miaj avo kaj patro ekvidus la knabinon kaj min degvidus, ordonante ke mi kuru antaŭ ilin, per dua, pretervole petega rigardo, kiu penis por ke ŝi atentu, ke ŝi agnosku min! Ŝi direktis la pupilojn antaŭen kaj flanken, ektuŝante miajn avon kaj patron, kaj verŝajne ŝi gajnis el tiu esploro la impreson, ke ni estas ridinduloj, ĉar ŝi rigardis flanken kun indiferenta kaj malestima mieno, kaj deturniĝis, por ke ŝia vizaĝo ne povu aperi en ilia vidkampo; kaj dum ili plu paŝis, ŝin ne vidinte, kaj min preteriris, ŝi lasis sian rigardon longe flui al mia starloko, sen vizaĝa esprimo, kvazaŭ min ne vidante, sed fikse kaj kun kaŝita rideto, kion laŭ la instruado, kiun mi ricevis ĝis tiam pri bonaj manieroj, mi povis kompreni nur kiel esprimon de ofenda malestimo; kaj ŝia mano samtempe skizis maldecan geston, kiu – direktite al nekonata homo en ia publika loko – laŭ la eta manlibro pri etiketo, kiun mi tenis enmense, havis nur unu signifon, nome tiun de konscia impertinento.
— „Ĵilberta, venu do, kie vi restas?” kriis la alta kaj ordonema voĉo de blanke vestita sinjorino, kiun mi antaŭe ne rimarkis, kaj je kelkaj paŝoj de ŝi sinjoro en tika vesto, kiun mi ne konis, al mi rigardis per protrudaj okuloj; kaj subite ne plu ridetante, la knabino manprenis sian ŝpaton kaj foriris sen rerigardo, kun obea, netravidebla, insidema mieno.
Tiel preterflugis min la nomo Ĵilberta, donacite kiel talismano, per kiu eble iun estontan tagon mi retrovos tiun homon, el kiu ĝi faris personon, dum antaŭ momento ŝi estis nura nebula bildo. Tiel ĝi pasis, sonis super la jasmenoj kaj levkojoj, acidete kaj freŝe kiel akveroj el la verda akvumilo, sorbigante, irizante la puran aeran spacon, kiun ĝi traflugis – ĝin apartigante – per la mistero de la vivo de tiu, al kiu ĝi signis por la feliĉuloj, kiuj kun ŝi vivis kaj vojaĝis, dissonigante sub la roza kratago, egalalte kun mia ŝultro, la kvintesencon de ilia por mi dolora familiareco kun ŝi kaj kun ŝia nekonebla vivo, en kiu mi neniam partoprenos.
Mallonge, dum ni malproksimiĝis, dum mia avo murmuris: „Kompatinda Svan, kiel ili mistifikas lin! Ili aranĝis lian forvojaĝon por ke ŝi restu kun tiu De Ŝarlus – ja li estas tiu viro, mi rekonis lin! Kaj la knabinon ili enmiksas en tiujn maldecaĵojn!”, la efiko en mi de la abrupta tono, per kiu la patrino de Ĵilberta alparolis ŝin sen ia protesto de ŝia flanko, trudante al ŝi obeon, montrante ke ŝi ne superas ĉion, malfortigis iom mian suferon, al mi redonis esperon kaj malgrandigis mian amon. Sed baldaŭ reviviĝis ĉi tiu amo en mi pro reago per kiu mia koro volis altiĝi al Ĵilberta aŭ ŝin malaltigi al si. Mi amis ŝin, mi bedaŭris, ke mi ne havis tempon kaj spiritpretecon por ŝin ofendi, ŝin dolorigi, ŝin iel devigi al memorado de mi. Tiom bela ŝi ŝajnis al mi, ke mi volis retrokuri, kaj krii al ŝi, tirante la ŝultrojn: „kiel malbela vi estas, ridinda, mi abomenas vin!”. Kaj dume mi vojis, por ĉiam kunportante kiel unuan sperton pri feliĉo, kiun iaj nekontraŭeblaj naturaj leĝoj malpermesis al miaspecaj infanoj, mensan bildon pri rufhara knabino kun rozaj efelidoj sur la vizaĝo, kiu mantenas ŝpaton kaj ridas, sendante al mi longan, malice senespriman rigardon. Jam la ĉarmo de ŝia nomo sankte parfumis tiun lokon apud rozkolora kratago, kie mi kaj ŝi egale aŭdis ĝian sonon, kaj ĝi estis kolorigonta, balzamonta, parfumonta ĉion, kio rilatis al ŝi: ŝiajn geavojn, kiujn miaj geavoj pro netaksebla bonŝanco konis, la altegan profesion makleristan, la doloran kvartalon de la Elizeaj Kampoj, kie ŝi loĝis en Parizo.
— „Leona” diris mia avo post rehejmiĝo „mi bedaŭras, ke vi ne estis kun ni hodiaŭ posttagmeze. Tansonvilon vi ne rekonus. Se mi aŭdacus tion fari, mi detranĉus kaj reportus por vi branĉon de tiuj rozaj kratagoj, kiujn vi tiom ŝatas.”
Tiele nian promenon rakontis mia avo al mia onklino, eble por ŝin distri, eble ĉar restis ia espero, ke ŝi eliros iam. Ŝi efektive tre ŝatis la svan-an domon antaŭe, kaj la vizitoj de Svan estis iuj el la lastaj, kiujn ŝi akceptis, en la tempo kiam sian pordon al aliaj konatoj ŝi ne plu malfermis. Simile kiel ŝi dirigis, kiam li poste venis kaj informiĝis pri ŝia sano (de ŝi sole en nia domo li ankoraŭ petis akcepton), ke ŝi tro lacas, sed lin enlasos en venonta fojo, ŝi tiuvespere same respondis: „jes, en belvetera tago mi veturos ĝis la pordo de la parko”. Tion ŝi sincere diris. Svan-on kaj Tansonvilon ŝi volonte revidus, sed la sopiro, kiun ŝi sentis, elĉerpis ŝian restantan forton – la plenumo ĝin superus. Disfoje pro bela vetero ŝi sentis revigliĝon, ŝi ellitiĝis, vestiĝis; lacon ŝi sentis, antaŭ ol ŝi eniris la najbaran ĉambron; ŝi jam petis reenlitigon. Tio, kio en ŝi komenciĝis en pli frua vivotempo ol ordinare okazas, estis la granda rezigno de maljuneco, kiu prepariĝas al morto, kiu krizalidiĝas, kaj kiun oni vidas en la malfruaj jaroj de longvivuloj eĉ inter eksaj amantoj, kiuj travivis grandan amon, inter amikoj kun profundaj spiritaj ligoj, kiuj ekde iu jaro ne plu faras la vojaĝon aŭ la necesan iron por renkontiĝi, ne plu korespondas kaj scias, ke ili en ĉi tiu mondo ne plu interkomunikos Mia onklino probable klare sciis, ke ŝi neniam revidos Svan-on, ke ŝi neniam plu eliros el la domo, sed ĉi tiun enfermiĝon al ŝi faciligis tio mem, kio laŭ vidpunkto de aliaj igis ĝin dolora: nome la enfermitecon trudis la ĉiutaga malkresko de ŝia forto, kiun ŝi mem konstatis, kaj kiu igis ĉiun ŝian agon, ĉiun ŝian geston okazo de laciĝo aŭ eĉ de sufero, kaj tiel al senfareco, al soleco, al silento donis la sopiratan, rebonigan dolĉecon de ripozo.