Выбрать главу

У 1943 годзе ў зоне Пінскага злучэння было створана і актыўна дзейнічала 12 падпольных райкомаў і гаркомаў партыі, 38 партыйных арганізацый, у кожным раёне працавалі падпольныя райкомы камсамола. Вялікую ролю ў іх дзейнасці адыгралі прысланыя з Масквы сакратары ЦК камсамола Беларусі К. Т. Мазураў і М. В. Зімянін. Разам з партызанамі яны прайшлі сотні кіламетраў палескімі сцежкамі, адважна і бязлітасна грамілі варожыя гарнізоны.

У тыле ворага, апрача абласной «Палескай праўды», выдаваліся тры міжраённыя газеты і шмат баявых лістовак.

Камандзір брыгады Іван Георгіевіч Шубітыдзе наладзіў сталую сувязь з падпольшчыкамі Пінска, дакладна ведаў, што адбываецца ў горадзе, дзе знаходзяцца варожыя ўмацаванні, дзе і якія размешчаны часці. Пра ўсё ён паведамляў камандаванню злучэння. А ўжо адтуль у штаб партызанскага руху ў Маскве ішлі паведамленні.

Вось і адно з іх:

«Паведамляю дадзеныя па г. Пінску на 13 лютага. Да сярэдзіны студзеня ў горадзе было шмат войска. Цяпер засталося 4 тысячы салдат, размешчаных у казармах. Тут жа і база боепрыпасаў (па вуд. Лагішынскай). У канцы Брэсцкай вуліцы і каля яўрэйскіх могілак устаноўлены зеніткі. Жабчыцкі аэрадром дзейнічае. Каля фальварка Добрая Воля знаходзіцца аэрадром плошчаю на 140 га пад сто самалётаў. У памяшканнях запалкавай фабрыкі рамантуюць гарматы. Па дарозе на Галёва капаюць акопы і ставяць драцяную агароджу. Нафтабаза на Брэсцкай вуліцы мае запас бензіну 200 тон, газы 100 тон і 100 тон масла. Другая база з такою ж колькасцю гаручага знаходзіцца на ўсходняй ускраіне. Штаб камандавання паветранымі сіламі знаходзіцца па Ленінскай вуліцы, д. № 5.

У суседніх з Пінскам вёсках Падгацце — 500 немцаў і 80 танкаў, з іх 40 цяяшіх, у Стаўку — 300 немцаў, 40 танкаў. Па вестках разведкі гэтыя часці павінны выбыць у Івацэвічы праз Лагішын і Целяханы.

Kopж».

Якою ж цаною здабываліся такія звесткі? Цаною крыві, цаною жыцця. Пінскія падпольшчыкі ахвяравалі самым дарагім у імя хутчэйшай перамогі, кожную хвіліну рызыкавалі сабою і сваімі блізкімі, каб толькі здабыць дакладныя каардынаты для савецкай авіяцыі.

З першых дзён вайны ў горадзе дзейнічала камуністычнае падполле. Адным з актыўных яго арганізатараў была інжынер Іраіда Акімаўна Галамазава. Дапамагалі Іраідзе Акімаўне яе муж Уладзімір Дваранінаў, Станіслаў Жарыя, Мікалай Чалей, Алесь Шахновіч, Пятро Сіманенка, Вера Пацёмкіна, Якаў Шаламіцкі, Глафіра Зайцава, дзесяткі адважных, умела замаскіраваных патрыётаў.

Выключную ролю ў пінскім падполлі іграў Уладзімір Савацеевіч Чэрскі. Ён здолеў увайсці ў давер да начальніка СД Вільгельма Рапса. Малады, адукаваны, добра выхаваны Уладзімір Чэрскі стаў не толькі перакладчыкам, але і дарадцам Рапса. Ён забяспечваў партызан надзейнымі дакументамі, выкрываў засланых да партызан агентаў СД, перадаваў праз падпольшчыкаў спісы савецкіх людзей, якім пагражалі арышты і смерць. Чэрскі ўмела здабывэў каштоўныя дадзеныя для Савецкай Арміі. Уладзімір Савацеевіч выратаваў жыццё высачанай здраднікам Іраіды Галамэзэвэй.

Зэгадчык аптэкі Станіслаў Жарын забяспечваў партызан Піншчыны медыкаментамі, марляй, бінтамі і хірургічнымі інструментамі. Разам з падпольшчыкамі Чалеем і Шэламіцкім Жарын вырэтэвэў эд смерці групу пінскіх урэчоў і перэправіў іх у брыгады злучэння Камарова.

Еўфалія Васільеўна Пад’ельных узначаліла медыцынскую службу атрада, а Уладзімір Ульянавіч Краткоў стаў галоўным урачом брыгады.

Партызанскія медыкі лячылі не толькі сваіх параненых таварышаў, але выязджалі да хворых у суседнія вёскі, рабілі складаныя аперацыі дарослым і дзецям.

З набліжэннем Савецкай Арміі полчышчы фашыстаў густа збіваліся ў беларускіх гарадах і мястэчках, спрабавалі замацавацца на берагах рэк і Днепра-Бугскага канала.

Узброеныя вопытам партызанскай вайны, брыгады Пінскага злучэння разразалі на часткі палкі фашыстаў, занялі Днепра-Бугскі канал і скавалі немцаў на яго правым беразе. Узрываліся шлюзы, вадакачкі, ляцелі ў паветра рэйкі на чыгунках, ствараліся заторы з вайсковых эшалонаў, ірваліся снарады ў палаючых пад адхонамі вагонах. Наша авіяцыя атрымлівала ад партызан дакладныя звесткі аб канцэнтрацыі фашысцкіх часцей і бамбіла іх з паветра.

У штаб партызанскага руху ляцелі радыёграмы:

«Тав. Бутаву. Для выканання пастаўленых задач патрэбен тол. Прашу скінуць Антановічу і атраду «За Радзіму», колькі магчыма. Куды скінуць, паведаміць Антановіч. Корж».

«Тав. Дзікану. Радыст накіраваны да Беліцкага. Падкіньце мін і мінамётаў, вінтовак, ружэйнага масла. Няма чаго курыць. Корж».