Ты наблізіўся потым да мяне, сціснуў з усяе сілы плячо і прамовіў: «Дзякую». Ні ты, ні я не ведалі, чым закончыцца гэты вечар. Але сёння я павінен табе прызнацца ў тым, у чым ніяк не мог прызнацца жывому. Пад самы канец, калі хісткія цені туляліся ад аднаго кутка да другога, дурэючы і забыўшы, дзеля чаго яны сабраліся, да мяне падышла Валянціна.
— Я бачу, як табе ўсё гэта не падабаецца. Ты разарваў бы ўсіх даволі прыстойных людзей. I твой сябар таксама. Вы ж такія высакародныя бяссрэбранікі, вы вышэй за ўсіх. Ён — паэт, ты — празаік... А на самой справе, цьфу, шэрыя няўдачнікі. Яго хоць падштурхнулі куды трэба. А ты?! Ты паглядзі, на каго ты падобны. Выціснуты, пакамечаны чалавек...
Я быў добра нападпітку, і ў мяне не было сіл з ёю спрачацца.
— Ведаеш што, Валянціна, ідзі гэта скажы Марце або славутаму рэжысёру Ермановічу, яны падтрымаюць тэму, а мне начхаць на тое, што ты пра мяне думаеш. Табе ясна?!
Яна прынесла два фужэры, напоўненыя нейкім духмяным кактэйлем, села побач.
— Такія людзі, як ты, Андрэй, не прыносяць радасці ні сабе, ні іншым. Вось Марта, паглядзі, як расцвіла пасля цябе, ні ў чым сабе не адмаўляе, яе жыццё прадумана да драбніц.
— Поўны антураж,— сказаў я.— Стопрацэнтны антураж арыстакратычнага жыцця. Паглядзіце на сябе ў люстэрка, дзяўчынкі. Ды вы ж гераіні камедыі.
— I я таксама? — яна дэманстратыўна пакруціла галавой на сваёй зграбнай шыі, усміхнулася.— Я таксама з камедыі?
Я прамаўчаў. Паглядзеў, куды б уцячы ад яе. Валька Калосенцаў ва ўсю калапсіраваў — хвіліну назад ён размаўляў з нейкім барадатым чалавекам, прыяцелем Валянціны, а цяпер то расплюшчваў вочы (круціў імі вакол арбіт), то засынаў. Сакратарыяцкае жыццё ў газеце яго ўмомант падкасіла. Ты гутарыў са сваім навуковым кіраўніком і быў падобны на крата на дзвюх нагах — каржакаватага, прыземістага.
— Хадзем патанцуем, Андрэй,— сказала Валянціна,— Я помню, як ты выдатна танцаваў шэйк.
Мы танцавалі, потым стаялі на балконе і курылі. Ты пайшоў праводзіць свайго навуковага кіраўніка. Людзі паступова началі разыходзіцца.
Я апынуўся ў кампаніі з рэжысёрам Ермановічам, яшчэ нейкім барадатым хлопцам з акружэння Валянціны і двума пастаўшчыкамі дэфіцыту. Усе бясконца дзякавалі Валянціне за ўдалы вечар. Яны селі ў машыну і паехалі. Я бухнуўся ў наступную, а калі пад’ехалі да дому і я пачаў раскланьвацца, убачыў, што Валянціна сядзіць на заднім сядзенні.
Я імгненна працверазеў.
- Ты што тут робіш? — спытаў я не сваім голасам.
— Хачу паехаць да цябе.
Я бразнуў дзверцай і паплёўся дамоў пешшу. Калі б ты толькі ведаў, як мне было моташна ў той момант. Было такое адчуванне, быццам мяне цягнулі па гразі. Некалькі дзён я не званіў табе, потым паехаў у камандзіроўку. Доўга, да самага апошняга дня я адчуваў сябе перад табой вінаватым. Сам не ведаю чаму.
3 цемры ўзнікла Галя.
- Ты зачакаўся? Я табе вось вячэру прыгатавала. Пэўна, нічога не еў?
I на самой справе, з раніцы ў роце крошкі не было.
Я з ахвотай накінуўся на гарачыя катлеты і бульбу. Яна сядзела ў паўзмроку і глядзела на мяне, быццам вывучаючы. Я выпіў некалькі шклянак чаю, прыгатаванага ёю, і адчуў некаторую палёгку.
- Ты пішаш начамі? — спытала Галка, разглядаючы паперы на стале.
- Я наогул не пішу, я даўно ўжо дыктую на машынку. Я баюся паперы... Як бы табе гэта растлумачыць. Калісьці думаў напісаць нешта вялікае, значнае. I быццам бы павінна было атрымацца. У іншых жа атрымлівалася, а яны былі горш, слабей, мы з Сяргеем насміхаліся з іх. А цяпер... Сяргея больш няма. Калі б ты ведала, якім таленавітым ён быў. I пішу я ноччу некралог. Мне было яшчэ зусім нядаўна вельмі страшна. Дзякуй, што ты прыехала.
Яна кладзецца спаць. Неўзабаве я чую ціхае дыханне — заснула. Як добра, калі хто-небудзь ёсць побач. Я падыходжу да яе, цалую валасы, каб не разбудзіць, і зноў саджуся за стол.
Я ўяўляю: ты сядзіш за сваім вялізным, абдрапаным маладым пакаленнем газетчыкаў сталом; твой юны, амаль хлапечы, але мужны твар акаймоўвае бародка, прадмет шматлікіх дакаральных размоў на журфаку — тады якраз была ў разгары непрымірымая вайна з бародамі, вусамі, доўгімі прычоскамі, і неяк дэкан сказаў іранічна на лекцыі, што юнакам проста непрыстойна з’яўляцца без барады, а дзяўчатам без боцікаў-панчох, купленых за сто дваццаць на Вільнюскім рынку. Ты ўстаў, абвёў позіркам партрэты ва аўдыторыі і сказаў фразу, што абляцела ўвесь універсітэт: «Але, Іван Іванавіч, некаторыя бароды адпускалі і не для праспекта». Запанавала глухая цішыня, дэкан не знайшоў што адказаць і зрабіў выгляд, што не пачуў тваёй фразы. Ён напэўна ўжо тады зразумеў, што ніякіх кароценькіх мер супраць цябе не прымеш: круглы выдатнік, павышаная стыпендыя, лепшыя навуковыя работы, аўтар палавіны ўсіх артыкулаў ва ўніверсітэцкай і факультатыўнай газетах, завадатар усіх паэтычных вечароў, нарэшце, камсорг курса... Дык вось, ты, нядаўні, літаральна ўчарашні выпускнік журфака, сядзіш за сталом у рэдакцыі «маладзёжкі», заваленым паперамі, адказваеш на бясконцыя званкі і строчыш, строчыш, быццам з аўтамата. Твае артыкулы па два-тры разы на тыдні займаюць падвалы. Яны бойкія, лёгка чытаюцца і хутка звяртаюць на сябе ўвагу і прафесіяналаў і чытачоў. Ты быццам імкнуўся аднавіць старую добрую рэпарцёрскую прафесію — пісаў аб выратаванні палаючага самалёта аэрафлоту, аб расследаванні вельмі складанай і заблытанай справы «брыльянтшчыкаў», ідзеш з экспедыцыяй на Палессе, дзе знайшлі нафту, прама адтуль дыктуеш свае рэпартажы, дамаўляешся з біёлагамі аб удзеле ў эксперыменце на выжыванне... Яшчэ ты пішаш вершы і таксама публікуеш іх у сваёй газеце, у часопісах.