Успомніла, як аўдавела, а дурненькае дзіця не разумела, куды гэта нясуць яго татку, і ўсё прасілася да яго ў «калыску».
Дзе б ні ішла, што б ні рабіла, а ўсе думкі сыходзяцца на Паўліку. Як яна радавалася, калі ён падрос, выцяг бацькаў малаток і ржавымі цвікамі папрыбіваў адарваныя штакеціны, а праз які год ці два і не агледзелася, як сын памочнікам стаў: сам сабе не даваў лынды біць — і чаргу адпасваў, і прычэпшчыкам хадзіў, картоплі капанічыў і дровы рэзаў, і ў школе не апошні быў. Чым больш сталеў, тым больш Анікея нагадваў: узлуецца, бровы ссуне, якраз як бацька, а зарагоча — з аблічча і голасам — выкапаны Анікей.
Бывала, не нагледзіцца, не нарадуецца на сыночка: і статны, і разумны, і да работы здатны. А калі заенчыў жыватом і патарабанілі ў бальніцу, ды па жывому жывое дзіцятка парэзалі, колькі яна папаенчыла, колькі паклонаў адбіла і людзям і абразам.
Круцяцца ўспаміны, не раўнуючы, як тое кіно. Ачуняў Паўлік, радасць вярнулася ў дом. Пасля школы прыбягаў на ферму, памагаў чысціць стойлы, цялятак адпойваў, сілас падвозіў — такі быў спрытны ў любой рабоце. Спадзявалася Аўдоцця, што сын прырасце да зямлі, да бацькавай хаты, да матчынай ласкі, вывучыцца на трактарыста ці якога заатэхніка, бо за кожную жываціну душачку быў гатовы аддаць. А то не агледзішся — нявестку прывядзе, а тады і ўнукі пасыплюцца.
Так думала Аўдоцця — з сынам, нявесткай і ўнукамі век звекаваць у сваёй хаце; на радаўніцу ўсе хадзілі б на Анікееву магілку з велікоднымі яечкамі, скочкі саджалі б, дзёрнам абкладвалі. А цяпер хто яе дагледзіць?!
Аж на табе, усё пераіначылася, усё стала дагары нагамі. Каб жа толькі ў яе аднае. Але ад гэтага ніколькі не лягчэй. Скруціліся маладыя, зямлі роднай цураюцца. Бывала, за баразну, за паўмежак брат на брата з калом ішоў, кожны вяршок быў дагледжаны. А цяпер? Колькі гуляе зямлі — лес парос на колішніх прасянішчах. Даўней на зарэчных лугах палкі не знойдзеш, усе купіны пазразаныя, а цяпер тыя лугі лазою ўзяліся, кусты, як гай, параслі. Раней копы стаялі большыя, як цяпер стагі. Чаму ж так? Куды распаўзліся людзі, як спуджаныя авечкі? Даўней зямлю любілі, цяпер яе баяцца. Нават местачкоўцы чалавека з вёскі часам грэбліва абзываюць: «Эх ты, калхознік!» Раней хлебаробамі звалі, і вуліцы былі Хлебаробская, Гаспадарская, Пахатная. Даўней паны ды шляхта вясковага чалавека «мужыком» дражнілі, а цяперака дык кожнага мужчыну чамусьці мужыком завуць, і тыя не крыўдзяцца.
Куды ж гэта селавыя ляцяць за свет ад бацькоў і матак, ад родных хатак? Усе, бач, вучаныя пасталі: давай ім асфальты, ціятры, «Жыгулі» за бацькавы грошыкі, каб спраўна хадзіць, смачна есці, а рабіць? Кот наплакаў тае работы. Праціраюць увесь дзень за сталамі штаны ды спадніцы, усё нешта пішуць, а каму тая пісаніна трэба? А пра што дбаюць? Пра футболы ды гітары. Паўцякалі з сяла, панапіналі на тоўстыя клубы джынсікі і кожны тыдзень да матак па сальца ды тваражок джгаюць, і грошыкамі не грэбуюць, што на гнаі выраслі.
Прыпрэ няўпраўка, з горада нашых жа вязуць, толькі ў другія калгасы. Учарашніх селавых ужо не гаспадарамі, а шэфамі завуць. І длубаюцца тыя шэфы ў баразне, абы да адбою працеляпацца. Пасля іх станавіся і ў два разы картоплі навыбіраеш.
Так і Паўлічак. Пасля школы з год да арміі неяк яшчэ пратрымаўся ў калгасе, а прызвалі — пішы прапала: згубіў дадому сцежку — і дзела з канцом. І куды іх толькі не заносіць? На БАМы, абы не да мамы, на домны, абы не дадому. Паўліка, праўда, пасля дзяйсцвіцельнай паслалі на камандзірскія курсы. Ён і змалку быў башкавіты: усё ў таго Чапая гуляў. І дагуляўся-такі да камандзіра. От і шчасцейка да мяне завітала — адзінае дзіцятка ў людзі выбілася. Бывала, прыскочыць на колькі дзён на пабыўку, спраўны, ладны, абмундзіраванне аж рыпіць, значкі — у два рады, дзеўкі аж млеюць за ім, а ён ужо па-простаму і гаварыць бытта не ўмее, усё па-гарадскому. Дзіва што! Вучаны. Ужо не мамай, а мамашай заве. А то, кажа, за нешта яго камандзір пахваліў, паляпаў па плячы і кажа не «таварыш курсант», а «Павел Анатолевіч». Думала, што недачула. Пытаюся: «Як, як ён цябе, сынок?» А ён і вокам не міргнуў, кажа: «Павел Анатолевіч». «Чаму ж так? Твайго ж татку Анікеем звалі».— «Відзіш, мамаша, невдобна. Рабята услышалі, началі Анікай-воінам дражніць. Я і стал Анатолевіч. Ты толька пры людзях не ўдзіўляйся і не утачняй».
Тут у мяне ўсё і захалонула ўсярэдзіне. Слязінку неўпрыкмет выцерла, а як камяк пракаўтнула, наважылася і кажу: «Як жа ты, сыночак, бацькі роднага выракся? Ён жа, небарака, цябе на адной ручачцы па сялу насіў, усё пахваляўся сыночкам сваім. Ён жа і быў воін, ды яшчэ які! Онь жа ў прыскрыначку ўсе яго ардзяны з медалямі ляжаць і тыя крывавыя нашыўкі за ножачку яго, за рэбры перабітыя, за дзірку навылёт, а ты застыдаўся бацькава імя прыняць. Можа, душачка яго недзе тут слухае нас, дык ёй адхлання не будзе на тым свеце». А ён сваё верне, быццам няма ў чалавека ніякае душы. Косці, кажа, ды цела толькі. Пахавалі — і канцы. Прах адзін. Тут і я не змоўчала: