Аўдоцця Анісімаўна любуецца ёю — прыгожаю, статнаю, ад яе заўсёды вее свежасцю, часам пахне лякарствамі. «От каб у мяне такая нявестка была»,— думае сама сабе Аўдоцця, гледзячы на дакторку, што ўратавала яе ад пагібелі, прытуліла ў сваім доме мудрэй за родную дачку. Не, такая не выраклася б маці, не
ўцякла б, не тулялася б ад яе.
— Чаго вы ўздыхаеце, Анісімаўна? Можа, вам кепска?
— Што вы, галубачка! Лепей мне ніколі і не было. Цяпер ні рукі, ні сэрца не рву, не вінна нікому нічагусенькі, ды і мне няма з каго спаганяць. А бывала — адны нядоімкі. Бабы абедзве должнасці спраўлялі — мужчынскую і жаноцкую, а на іх толькі пакрыквалі: «Давай, давай!» Знай — і дзень і ноч давай.
І Арына Аляксееўна ўспомніла сваё пасляваеннае дзяцінства. У іх на Гродзеншчыне трохі сытней жылося: старшыні людскія трапляліся, часцей свае, селавыя. І хлеб быў, і да хлеба. Прыгадалася ёй спакутаваная, зжаўцелая маці. Яна павольна канала, не енчыла, не стагнала, не назаляла нікому, толькі да крыві кусала ссохлыя вусны ды на дзетак глядзела праз слёзы. А іх у яе чацвёра — адно пад адным.
Нагледзелася Арына на маміны пакуты і дала сабе слова вывучыцца на доктара, каб ратаваць людзей... Даеў-такі маму рак. Пагаласілі дзеці, стагнаў начамі бацька, яшчэ не стары мужчына. Досвіткам круціўся каля печы, удзень — на калгаснай рабоце, увечары — на сваіх сотках. Дзетак прывучыў даглядаць адно аднаго, у хаце і ў гародзе ўпраўляцца. Так і снавалі яны, як тыя мурашы.
Праз год прывёў тата ў дом не надта маладую кабету, сабраў дзяцей і кажа: «Цяжка нам, дзеткі, без мамы. У цёткі Алены гаспадар з вайны не прыйшоў. Вы ведаеце, якая яна сумленная і добрая. Згадзілася яна ў нас за гаспадыню быць, вас на свае ногі паставіць. Шанаваць будзеце, палюбіце, можа, і мамаю назавеце, а не,— будзе ў нас цётка Алена». І яна пакланілася дзецям і на чатыры куты даўно не беленай хаты. З ёю дабро і цяпло прыйшлі ў асірацелы дом. Праз паўгода ўсе дзеці цётку Алену мамаю звалі. Усю душачку сіротам аддала, выгадавала, вывучыла ўсіх. Мамчыну магілку і цяпер даглядае. Кажа: «Гэта ж мамка маіх дзетак».
Але ці не больш за ўсіх яна любіла яе, меншанькую Арышу. Калі ўжо вучылася ў інстытуце, кожны месяц прывозіла з дому падмацунак і наказвала: «Ты ж, дачушка, не таіся ад суседак, не жуй з кулака. Не скупіся аддаваць, саромейся прасіць і браць. Хто дае, той і мае. Совесна жыві. Чалавека шануй, і табе ласка будзе».
І цяпер яны з бацькам, як белыя галубкі, у згодзе век дажываюць, дбаюць пра дзетак і ўнукаў сваіх.
Арына Аляксееўна лёгка саскочыла з табурэткі.
— Давайце лепей піць чай.
— Калі не грэбуеце, я вас сваім участую,— і патэпала Аўдоцця на кухню. Там развязала мяшэчак, доўга нечым шамацела, а калі чайнік закіпеў і імбрычак настояўся, пазвала Аляксееўну і Галінку за стол. У шклянках іскрыўся бурштынава-малінавы водарны чай.
— Адкуль гэта? Што за гатунак? — пакаштаваўшы, запытала Арына Аляксееўна.
— Гатунак «Балашоўскі» завецца. Онь з таго майго мяшэчка. Гэта ж як выбіралася з дому, назбірала святаянніку і мяты, чабару і сунічніку, бурнэлькі і душыцы, бруснічніку і ліпавага цвету. Думаю: няхай хоць часам пахне мне роднаю лугавінаю. Прабавала нявестку прывучыць, дык дзе ты бачыла! Фыркнула і — у памыйніцу. Як, Галачка, нішто?
— Смачны. Толькі мне яшчэ лыжачку цукру пакладзіце.
Цмокала і хваліла чай дакторка і казала, што ўсе травы лекавыя. Жывёлы іх ведаюць лепей за людзей. Калі занядужаюць, самі шукаюць, што трэба, і ачуньваюць. Памаўчаўшы, нечакана спытала:
— Вы мне прабачце, Анісімаўна, усё неяк не адважвалася спытаць, дзе ваш сын цяпер?
— Ох, галубачка, каб жа ведала,— раптам пасуровела Аўдоцця.— Чакала ўсё, што азавецца, усё суцяшаў: «Мамаша, жджы. Устроюся на новым месцы і тут жа вызаву». Ждала, ждала, усе жаданкі паела, а яго — ні слыху ні дыху. От і асталася падкідышам,— яна горка ўсміхнулася,— маці-падкідыш,— ражочкам хусцінкі выцерла вочы.
Арына Аляксееўна абняла яе за плечы:
— Ну, не трэба. Даруйце, што дакранулася да самага балючага.
— Нічога, не шкадуй мяне. Ужо адбалела. Я ж казала: паспавядаешся — палегчае. Можа, і мне прыйшла пара паспавядацца. Часам бачу — карціць табе нешта ў мяне запытаць, а не наважышся. Мабыць, думаеш, што за баба без роду, без племені ўбілася ў хату, можа, зладзейка ці ашуканка якая.
— Што вы, што вы, Анісімаўна? І ў думках ніколі не было. А пра сына з нявесткаю спытаць хацелася. Вы мне ўсё сваё лсыццё расказалі, а як да апошняга часу даходзілі, нешта недагаворвалі, пераводзілі на другое.
Анісімаўна нізка апусціла галаву, потым высока яе падняла, утаропілася ў самую душу сваёй добрай гаспадыні.