– Гэта вы ўсё прыдумалі? – нясмела папытался Ася, і Вячка паморшчыўся, нібыта яна наступіла яму на нагу.
– Слухай, вось толькі давай без гэтых “вы”, а то я пачуваюся зусім старэчай. А ўсё апісанае, – перайшоў на ўрачысты тон Вячка, – адкрылася мне ў прароцкім сне. Што, не верыш?
Ася разгублена перасмыкнула плячыма, але Скрыніч ужо зноў усміхаўся.
– А паверыла б з лёгкасцю, я ж бачу. Але не, выдумаць такое немагчыма. Давялося пакорпацца ў архівах. Ледзь не здох, начытаўшыся пратаколаў допытаў і даносаў. Па начах снілася… Разумееш, гляджу цяпер на старэчаў і думаю не пра тое, як прайшлася па іх лёсе вайна, а як яны паводзіліся ў мірным жыцці? Даносілі? Верылі ў масавыя працэсы над “ворагамі народу”? Самі былі ахвярамі?
Над філіжанкай павольна таньчыў, выгінаўся, астываючы, струменьчык цёплага паветра, добра відочны на фоне чорнай Вячкавай майкі і ў кантэксце сённяшняга пахаладання – шкада, Ася не прыхапіла фотаапарат.
– А пачытаць табе гэты фрагмент я даў дзеля таго, каб ты ведала, да каго зараз павінна ісці Арсенія Вяжэвіч, гераіня майго рамана.
Асі зноў зрабілася страшнавата. Пятроній і ягоны вольнаадпушчанік… На што яна падпісалася? Вось – заміж таго, каб сядзець на працы, адпрасілася, спаслаўшыся на галаўны боль… А начальнік аддзела, лысаваты аматар піва, выгукнуў услед, каб абавязкова адкрыла бюлетэнь у паліклініцы, ці залічыцца як прагул.
У паліклініку Ася не збіралася. І, дзіўна, ёй зараз было на гэта пляваць.
– Я павінна перанесціся ў 1929 год?
– Не так радыкальна, – па-ваўчынаму белазуба пасміхнуўся Скрыніч. –Мой раман – слаёны пірог з адлегласцю амаль у стагоддзе паміж слаямі. Зараз дзеянне пераносіцца ў цяперашні час. Гераіня, пабачыўшы сваё падабенства з партрэтам маладой графіні Корб-Варановіч, вырашае даследваць радавод Корб-Варановічаў, а раптам знойдзецца сувязь з родам Вяжэвічаў, і адпраўляецца да апошняга прадстаўніка роду.
– Што? Я і праўда павінна пайсці да нейкага Корб-Варановіча? – ускінулася Ася, адчуваючы сапраўдны жах.
– Ды не бойся ты так, – супакоіў яе Вячка.—Я ж пайду з табою. І Корб-Варановіч, мяркуючы па тым, што я пра яго даведаўся, абсалютова нармальны, інтэлігентны чалавек. Працуе загадчыкам аддзела ў інстытуце гісторыі культуры, лекцыі чытае. І ён – праўнук таго Корб-Варановіча, пра якога ты толькі што прачытала. Так што ніякай оргіі не атрымаецца, хаця ты, можа, на яе і разлічвала.
Ася не адрэагавала на жарт, пакутліва спрабуючы звыкнуцца з роллю шахматнай фігуркі – як раз падобная да яе ў сваёй доўгай чорнай спадніцы і чорным блузоне. Мімаволі ўспомнілася, як сястра расказвала ёй, што Славік на ўроках любіў забаўляцца з жывой жамярой – будаваў у слоіках адмысловыя лабірынты, цэлыя маленькія гарады з паперы, шкла, пластыліну, і запускаў туды мурашоў альбо баговак. Не, не забіваў, а проста назіраў, змушаючы паўзці куды трэба з дапамогай сухой сцяблінкі.
– А вы…ты, Вячаслаў, якую ролю станеш выконваць?
Вячка адсёрбнуў гарбаты, і, трымаючы філіжанку на ўзроўні вачэй, прамовіў, гледзячы ў Асіны вочы скрозь ужо ледзь заўважны вэлюм пары:
– А я – аўтар. Бог з машыны. Канструірую сітуацыі, падказваю рэплікі…
– І не страшна?
– Страшна, – пасур’ёзнеў Вячка. – Але ёсць рэчы, мацнейшыя за страх. Я нават не кажу пра высокія матэрыі… Цікаўнасць, напрыклад – у некаторых яна настолькі моцная, што пераадольвае інстынкт самазахавання.
Ася стрымала ўжо гатовае вырвацца “Напрыклад, у цябе”, бо сама за сабою падобнае ведала.
– Ну што, рушылі! – узняўся амаль культавы пісьменнік, паклаўшы на стол, накрыты шатландскім абрусам, беларускія грошы за кітайскую мятную гарбату. І дадаў, акінуўшы Асю вокам:
– Як усё-ткі файна, што ты не падобная да сваёй сястры.
Нарэшце хоць з нечых вуснаў гэта прагучэла кампліментам.
Інстытут месціўся ў аблямаваным мутным шклом бетонным простакутніку, пабудаваным нядаўна, але быў ён гэткі ж шэры і панылы, як Асіна Будыніна. У Шэры Гмах напхалі розных установаў аж па самы дах. Вось якраз пад гэтым дахам і знаходзіўся інстытут. На іншых паверхах былі турыстычныя фірмы, дызайнерскія, кампутарныя… Але бюджэтная арганізацыя і ў лепшым доме горада створыць рэзервацыю інтэлектуальнай пакрыўджанай галоты. На тым паверсе, які займаў інстытут, не было ні дываноў, ні акварыумаў, ні скураных фатэляў для кліентаў. Змрочныя і панылыя, як Аід, бязлюдныя калідоры, ды яшчэ з нізкай і скошанай, нібыта ў карабельнай каюце, столлю – выштукаванні архітэктараў, аматараў незвычайных формаў. Бетонныя простакутныя калоны, з-за якіх толькі і можна што перастрэльвацца… Дзверы з кодавымі замкамі і міліцыянты пры іх… Вячка, які валодаў здольнасцю прабірацца праз любых вахцёраў і міліцыянтаў, цягнуў Асю ў самы канец лабірынту… Бінга! Дзеля прыліку, бо адказу й не падумаў чакаць, Вячка стукнуў суглобамі пальцаў у фарбаваныя шэрай алейнай фарбай дзверы з шыльдачкай “Загадчык аддзела навуковай працы Д.Р. Корб-Варановіч”, запхнуў Асю ў кабінет і стаў за ейнай спінай, каб адрэзаць шлях да адступлення.