– А ты спытай бацьку, як вернешся, – запатрабаваў П’янкоў. – Не забудзься толькі!
– Спытаю… Спытаю… Калі з ім гаварыць можна будзе…
Цікава, ці перастаў бацька набірацца, як Марцін мыла? Добра, хоць матулі ніколі не чапае… Але столькі піць – і Галілей урэшце зробіцца дурны, як кавальскія гарны. А ён жа доктар! Ад яго жыцці залежаць!
– Кто шагает дружно в ряд? – піянеры на чале з бледнатварай па-піцерску дзяўчынай-важатай ішлі насустрач бадзёрымі шэрагамі. Алесь не адразу зразумеў, што за такое вялікае, брунатна-чорнае, яны валакуць – здавалася неверагодным, што дзеці здатныя несці такую гаргару. Калі атрад наблізіўся, выявілася, што гэта – вялізная фігура з пап’е-машэ, якая мусіла ўвасабляць, напэўна, сусветны імперыялізм ці канкрэтна лорда Керзона: таўстун у чорным фраку і цыліндры пагойдваўся круглым жыватом уверх на руках піянераў, нібыта ўпаляваны дзівосны звер. Відаць, да агітспектакля рыхтуюцца.
Мы на горе всем буржуям
Мировой пожар раздуем!
Левой! Левой! Левой!
Вось каго трэба слухаць, а не Блока! Уладзіміра Маякоўскага, якога пераймае таварыш Павал Гукайла. Таварыш Маякоўскі ўжо дакладна не дапусціў бы сентыментальнасцяў і слабасцяў і не засіліўся б, як Сяргей Ясенін, ад чыёй паэзіі камсамольцу таксама трэба адрачыся…
Студэнты прыціснуліся да парапету, па той бок якога жыла сваім халодным бурлівым жыццём Нява, і прапусцілі чырвоную змену.
– Больш ніхто тут не ходзіць! Ніякіх піянераў! Здымаецца рэвалюцыйнае кіно! – даляцеў аднекуль спераду камандзірскі голас, узмоцнены рупарам. Алесь страпянуўся:
– Таварыш Гукайла! Пайшлі да яго хутчэй! Трэба ж развітацца!
І пабег туды, адкуль чуўся голас, і дзе тоўпіліся людзі.
Кінакамера прымасцілася ля самога парапета, там, дзе пачыналіся прыступкі да вады. Унізе, на краі пірса, стаяў матрос у парванай на грудзях і заляпанай чырвонымі плямамі марынарцы, са звязанымі за спінай рукамі. Выгляд у яго быў такі, нібыта ён зараз парве зубамі любога, хто наблізіцца, і кроў абліжа. Насупраць матроса, ля другога краю пірса, паныла стуліўся белагвардзейскі генерал (калі верыць бліскучым пагонам), худаваты, з абвіслымі сіва-чорнымі вусамі. Генерал непамысна тузаўся ад няўхвальных воклічаў з цікаўнага натоўпу на свой адрас, ягоны вузкі лоб пакутліва моршчыўся. Каля кінакамеры размахваў рукамі, у адной з якіх была жалезная варонка рупара, каржакаваты чалавек, яшчэ досыць малады, але страшэнна важны: на ім быў расшпілены часучовы пінжак, з-пад якога бачылася бялюткая кашуля з вышываным гальштукам, дыхтоўныя адпрасаваныя нагавіцы, бліскучыя чаравікі з гамашамі… Русую шавялюру прыціскаў капялюш з шырокімі брыламі, а дазволіць сабе насіць буржуазны ўбор, калі нават былыя графы перайшлі на кяпуркі і цюбецейкі, мог не кожны таварыш.
– Ну што ты сагнуўся, як пусты стручок! Ты ж генерал! Арыстакрат! Плечы разгарні, падбароддзе ўгару, і ненавідзь, ненавідзь гэтага матроса! – крычаў начальсцвенны чалавек на адрас генерала.
– Я ж не артыст, таварыш Гукайла! І не арыстакрат! Я маляр! – жаласна прагаварыў белагвардзеец тонкім, амаль бабскім, голасам. – Дайце мне другую ролю!
– Па-першае, гэта дэзерцірства, таварыш Гаўрылаў! Вы выконваеце важную для камуністычнай агітацыі ролю. Па-другое, у рэвалюцыйных фільмах павінны здымацца не недабітыя буржуі, а пралетарыі. А па-трэцяе… Няма чаго траціць час! За працу! Падайце яму сцяг!
Асістэнт, жвавы хлопец з саламянымі валасамі, падбег да “генерала” і ўсунуў яму ў рукі кавалак чырвонай тканіны.
– Таварыш Гукайла, а можна мне рукі развязаць? Сцерхлі! – таксама нечакана жаласна прагаварыў суворы матрос у скрываўленай марынарцы. – Я іх проста так за спінай трымаць буду!
– А як матросы ў семнаццатым цярпелі? – зароў Гукайла.—Мы тут не ў цацкі гуляем! Мы праўду перадаем! Дадайце яму крыві на фізію…
Асістэнтка з дзіцячымі банцікамі на косах шчодра намазала твар матроса чырвонай фарбай, так, што той пачаў адплёўвацца чырванню, якая зацякала на вусны. Плямы з агідай распаўзаліся на антрацытавых хвалях Нявы.
– Матор! – раўнуў Гукайла. Генерал падняў перад сабой, трымаючы абедзьвюма рукамі, сцяг:
– Глядзі, чырвоная морда! Вось так з усімі вамі будзе!
Тонкі голас белагвардзейца зусім не вязаўся з пагрознымі словамі, добра, што кіно – не тэатр, галасоў не чуваць. З відочнай цяжкасцю тканіна паддалася малярскім рукам, і з глухім трэскам парвалася напалам…
– Ну вось, з першага разу! Малайчына! – задаволена крыкнуў рэжысёр. – А то – слабасільны я, слабасільны… Ну што, наступную сцэну?