– Вы павінны былі прыйсці да нас на вечар? Вы спазніліся?
Які малады, упэўнены, цвёрды голас! Ларыса казала, што маці курыць. Значыць, мана, што ад курэння ў жанчын грубее голас.
– Не, я не спазніўся. Я не ведаў, што ў вас вечар... Ларыса дома?
– Яна пайшла з дяўчаткамі ў магазін. Па марожанае. Паслалі хлопцаў, а іх чамусьці доўга няма. Яны хутка вернуцца... Што ёй перадаць?
– Нічога не трэба. Я, можа, пазваню потым.
Я хлусіў. Ёй хапіла здагадлівасці не пытацца, хто звоніць. Хаця яна ўсё роўна не ведала мяне. Я бачыў неяк яе выпадкова ў горадзе. Яна была разам з Ларысай. Высокая, круглы падбародак, цвёрда сцятыя вусны і, здаецца, строгі пагляд. I разам з тым нейкая дзіцячая разгубленасць, ледзь не жаласлівасць у твары. Бацька, казала Ларыса, яе раўнаваў. «Ларыса, скажы маці, каб глядзела ў сваю талерку». Гэта аднойчы ў гасцях.
– Усяго добрага, – сказаў я і неспадзявана дадаў; – Вера Фёдараўна. – Выйшла неяк гулліва і нават пяшчотна. Не, трэба вешаць трубку. Усё.
– А можа, усё ж я перадам Ларысе, што...
Я павесіў трубку.
Я выйшаў на тратуар. У мяне чамусьці крыху кружылася галава. Я нібы ўсплываў на паверхню з-пад вады. Мяне, пагойдваючыся, страчала вуліца: дамы, людзі, дрэвы станавіліся на свае месцы і набывалі непазбежную, строгую пэўнасць, цяпер абыякавую да мяне. Я стаяў, раздумваючы, што рабіць далей. У грудзях было пуста. У галаве ляніва круцілася нешта накшталт: «Эх, Жэнька, Жэнька, Свет Іванавіч, маральна ўстойлівага халасцяка з цябе не выйшла – давядзецца зноў перакваліфікавацца ў донжуана».
Нічога не заставалася, як ісці дамоў.
Пачынала цямнець, і вуліца глушэла ад святла, ад хісткіх ценяў, ад дзіўнай маўклівасці тралейбусаў, за сінім шклом якіх неяк паволі, бяздумна рухаліся людзі, безгалоса смяяліся, невідушча глядзелі перад сабой. Аднекуль даляталі водгаласы слоў, шалясценне лістоты, наплывала прахалода, а потым да абмарачэння млява і соладка патыхала яшчэ неастылым асфальтам, парфумай, пылам, аброненым некім пад ногі марожаным. Ліхтары гарэлі асуджана-роўна, нібы не верачы ў сваё святло, і лістота ліп пад імі была непрыемна зялёная, халодна-яркая, і гэтак жа холадна пералівалася на захадзе над горадам палахліва-жоўтае, фіялетавае, бэзавае неба.
Было сіратліва і холадна ў мяне на душы.
Я перайшоў на той бок вуліцы, дзе было менш людзей і магазінных вітрын, і агні ліхтароў пад невясёлай шпалерай цёмных ліп пазначылі мне дарогу дамоў, да пустой кватэры, якая не абяцала нічога, акрамя адзіноты, і два разы я прыбіваўся да людскога гурту на тралейбусных прыпынках, проста каб пакурыць, і зноў ішоў, і недзе ля гастранома нагнаў двух жаўтароцікаў, што кацілі перад сабой бляшанку кансерваў, як футбольны мяч: і зноў халодная злосць скаланула маё нутро. Я ведаў, што гэта дурная, несамавітая злосць, што ніхто не вінаваты і ніхто не паможа мне, але ўсё адно злаваўся і дзёрзка глядзеў сустрэчным у вочы, нібы ведаў за кожным самы найцяжэйшы грэх. Нейкія дзве пары ішлі наперадзе мяне. Адзін – даўганогі, сутулы, з высока пастрыжанай шылаватай галавой, заклаўшы рукі за спіну, сумаваў побач з кароценькай, порсткай дзяўчынкай; другі – цыганаваты, кучаравы, з сухарлявай, загарэлай патыліцай, на якой цёмна ільснілася западзінка-равок, нешта ўсё выдурняўся і рагатаў і незаўважна клаў руку на талію сваёй мажнай рыжаватай сяброўкі, на зіхотнае плацце з тафты, а тая ляніва паварочвалася цераз плячо і біла яго па руцэ, а ён смяяўся і клаў руку ўжо на плячо і пытаўся: «А сюды можна?» – і зноў рагатаў. Ах, якая была ідылія, чорт вазьмі, – я бачыў усё навылёт, я бачыў іх, калі яны застануцца ўдваіх, і, дальбог, я аддаў бы ім маю пустую кватэру – гэтай дзяўчыне і гэтаму нахабнаму хлопцу, няхай бы толькі ён быў нахабны да канца.
На рагу вуліцы я павярнуў налева – яны пайшлі далей. Мая вуліца спадала ўніз, да парку, і тут было зацішней, цямней – бледна свяціліся неонавыя лямпы. Я быў дома. Ступіў у цень тунеля і пад яго высокім скляпеннем пратэпаў у двор, зайшоў у пад’езд і падняўся на пляцоўку з ліфтам. Нейкая абыякавасць апанавала мяне. Злосць прапала. Я нічога не хацеў. Карабель прычаліў да берага, і ў ягоны борт ляніва біла стомленая хваля. Мяне закалыхвала адзінота. Я зайшоў у ліфт і паволі націснуў на кнопку паверха. Пагасла і зноў успыхнула святло. Ліфт плыў угору, і я быў адзін. Я закурыў. Я не ведаў, ці часта бывае з чалавекам, калі ён у трыццаць год заходзіць у тупік. Асабліва тады, калі вельмі старанна выхоўваў сябе ў юнацтве. Калі стараўся ўсё зразумець. I вельмі мала дзейнічаў. I таму не дасягнуў у жыцці нічога. Зрэшты, гэта глупства – дасягнуць. Мяне гэта, здаецца, ніколі і не вабіла. Я хацеў другога. На адной рачулцы я бачыў некалі рыбалова. Ён рабіў тое ж, што і я: гібеў з вудай на беразе, чакаючы паклёўкі. Розніца была толькі ў тым, што ў яго лавілася рыба, а ў мяне – не. Гэта цяжка было зразумець. Рыба сама ішла да яго. На ім быў стары парудзелы плашч, на галаве несамавітая кепка, на нагах – брызентавыя чаравікі. Пякло сонца, а яму было не горача. Я падкасаў калашыны, каб не замачыць штаноў,– для яго быццам не існавала вады, быццам рака была не рака, а люстраны паркет. Брызентавыя туфлі былі сухія. З плеценага кошыка, абкручанага анучай, ён даставаў параную бульбу, асцярожна разразаў яе, затуліўшы далонню, на маленькія кавалачкі і, нібы бласлаўляючы раку, таямнічым жэстам раскідаў крышаны ля берага. Потым, падкурчыўшы ногі, заміраў на камяні, што выступаў ля берага з вады, і чакаў. Як ні наглядаў я за ім, не мог падпільнаваць таго моманту, калі пачынаўся клёў: я бачыў толькі рыбіну, што трапяталася ў ягонай руцэ, і як страшэнна доўгім позіркам жылі прыглушана-цёмныя, глыбокія вочы.