– Эй ты, графіня, – крыкнуў таксіст, прачыняючы дзверцы, – вочы твае дзе? Якую сябе данясеш мужу?
I з ляскатам зачыніў дзверцы і чамусьці павесялеў. Намацаў рукой на шчытку кнопку прыёмніка – і палілася музыка, такія знаёмыя акорды: быццам над вадой калыхаўся туман, а праз яго ўсё намагалася і намагалася прабіцца сонца, і прабівалася нарэшце, паволі праганяючы змрок, паволі разліваючыся журблівым у сваёй нетаропкай упэўненасці святлом.
– «Паланез» Агінскага, – сказаў таксіст. – Класная музыка.
Ах, Міхал Кляофас, які ў цябе зайздросны лёс! Табе выдумалі прыгажосць, бездакорныя манеры, салодкае, хоць і нешчаслівае, каханне да нейкай кволай паненкі, і вечары за клавесінам, і яшчэ адзін, апошні вечар з ёю, ужо чужою жонкай, перад развітаннем з радзімай. Во і гэты таксіст, круглатварьт, малады яшчэ мужчына, не больш за сорак год, з густымі светлымі валасамі, з нізка напушчаным на шчокі мысікам бакенбардаў, са шрамам на падбародку,– во і гэты таксіст нахвальвае і твой «Паланез», і «Танец маленькіх лебедзяў», і яшчэ нешта, ну тое, дзе спяваюць: «Ах, зачем мы, горемычные, родились на этот свет?» Во, во, «Аскольдава магіла». Ён кажа, што цяпер не пішуць ні музыкі, ні кніг, як некалі, што тады пісалі дзеля душы, сядзелі ў маёнтках і пісалі, і таму музыка была – першы клас, а цяпер ён ведае аднаго пісьменніка, якому памагаў даставаць новыя скаты, і той пісьменнік прызнаўся яму, што трэба рамантаваць «Масквіча», а грошай няма і таму трэба хутчэй садзіцца за новую кніжку. I нібыта той пісьменнік падарыў яму адну сваю кніжку, але ён, таксіст, чытаць яе не стаў.
Ён паблажлівы, праставаты і адначасова самаўпэўнены, гэты таксіст.
Я разумею: у яго свой новенькі дом недзе на ўскраіне горада, і халадзільнік, і тэлевізар, і на двары сабака на ланцугу, і школьнік-сын іграе на нейкім інструменце, і жонка, якую ён прывёз некалі ў горад аднекуль з-пад Плешчаніц, ужо начамі не спіць, думаючы, як бы ўладкаваць дачку ў школу з англійскай мовай навучання. А ў мяне няма пакуль ні ўласнага дома, ні «Масквіча», дык чаму мне не заступіцца за сучаснасць? I я кажу яму, што не, ён памыляецца, што і кніжку таго пісьменніка трэба прачытаць, і што мастацтва наогул належыць народу, і што, калі есць тэлевізар, можна не хадзіць у кіно, і што цяпер кожны ведае, што Шэкспір – гэта галава, і Аркадзь Райкін – галава таксама. I што ён, гэты незадаволены таксіст, можа запатрабаваць, калі захоча, у любога кампазітара песеньку пра зялёны агеньчык свайго таксі ды і наогул пацікавіцца, калі той кампазітар апошні раз быў у камандзіроўцы.
Ён не пагаджаецца са мной, злуецца, і яму раптам пачынае не падабацца дым цыгарэты, якую я куру, і ён кажа, што многа нас такіх бывае ў яго за дзень і калі кожны стане... Адным словам, я тушу цыгарэту і маўчу, а ён выключае прыёмнік. На развітанне я падаю яму рубель, і ён бурчыць, што не зможа знайсці дробязі на здачу, але я маўчу і не думаю вылазіць з машыны: мне цяпер ужо зусім не хочацца ўласнымі рукамі пакласці цагліну ў той мураваны скляпок пры садзе, якога яму, відаць, адно не хапае, каб цалкам пераключыцца на жыццё для душы.
Я чакаў, і ён пачаў адлічваць здачу, усім сваім выглядам выказваючы пагарду да мяне, знарок вышукваючы, я бачыў гэта, адны медзякі. Ён шырока кінуў мне іх на далонь і адразу ж выключыў у таксі верхняе святло – і гэта была зноў пагарда, і тады я сказаў, што грошы, наогул, любяць падлік, і папрасіў, каб ён усё ж уключыў святло. Ён, мусіць, не чакаў ад мяне такой настырнасці, бо адразу ж, паспешліва ўключыў святло: цяпер ужо я паволі, знарок паволі пералічваў медзякі, вырашаючы, даць адзін з іх яму на чай ці не. Потым я падумаў, што дастаткова правучыў яго, і толькі дазволіў сабе падкрэслена далікатна развітацца і, не спяшаючыся, зачыніць з другога боку дзверцы. Ён газануў так моцна, што ледзь не заглух матор: машына рванула з месца, суха стрэліўшы ў мяне дымам. Цяпер я не зайздросціў пасажыру, які пасля мяне сядзе да яго.
Неспадзяваная прыгода крыху развесяліла мяне, і толькі перад дзвярамі Эмінай кватэры я ўспомніў, што ўжо даволі позна і што, мусіць, гэта нядобра так знянацку парушаць сумленна заслужаны пенсіянерскі спакой ды яшчэ падымаць з пасцелі тую пару, асабліва калі яны, можа, якраз памірыліся цяпер і не наракаюць адно на аднаго, хіба, можа, на лёс ці на бога. Пазваніўшы, я ўслухоўваўся ў цішыню за дзвярамі і ўзрадаваўся, калі ў калідоры неўзабаве нехта гучна зашлэпаў: дзверы нечакана адчыніліся, мне ў твар ударыла святло, і я міжвольна адступіў убок. На парозе стаяла нейкая высокая, як падалося мне, жанчына – можа, такою рабілі яе доўгі, з таліяй ледзь не пад пахамі, халат і маленькая галава, абкручаная нанач хусткай , з-пад якой неяк бездапаможна наіўна вытыркваліся вялавата-ружовыя, прыплюснутыя вушы. Жанчына войкнула і захінула халат на грудзях і, перагінаючыся, дробна патэпала ў заліты святлом калідор, неяк прама, нягнутка стаўляючы ногі, учапілася за ручку дзвярэй, што вялі, мусіць, у залу, і, ужо супакоеная, востра глядзела на мяне. Мне было смешна, я моўчкі ступіў за парог: у жанчыны цяпер быў той непрыемна пэўны, аголены выраз твару, калі чалавеку ўсё роўна, што думаюць пра яго.