Уразіла адна маладзенькая, цнатліва-сарамлівая дзяўчына з букетам цюльпанаў — вочы вялікія, сінія і... сумныя. Глядзяць на выбранніка тужліва, з такім сумненнем, быццам пытаюць: «Ну, ці можна табе даверыцца?» Як не плакала, запаўняючы і за сябе, і за яго паперы. Ён — маленькі, з бародкаю-клінком і рэдзенькімі вусікамі, кучаравы; увесь час трымаў яе сумку, упусціў, рассыпаў што ў ёй было. Дзяўчына сагнулася паднімаць, але ён апярэдзіў, адсунуў крэсла.
Пайшлі ў кабінет, падружоўленыя ад хвалявання, трохі збянтэжаныя. Забылі на заплямленым чарнілам стале свае цюльпаны.
«Дай вам бог шчасця!..»
У паветры — парната. І як адразу пахуча, свежа і бучна зазелянела ўсё вакол. Надта кусты акацый з жоўценькімі зорачкамі кветак.
Асфальт падсох, толькі каля бардзюраў мокра.
* * *
«Столькі перанесла гора, пакут, а колькі яшчэ наперадзе... І чаму б хоць на момант не забыцца на іх, знайсці радасць у ласцы з мужчынам?» — думаў іншы раз я, апраўдваючы Любу.
Да мяне прыехаў сваяк, пляменнік дзядзькі Сцяпана, прывёз дакументы ў медінстытут. Замахнуўся!
На стале ў нас бутэлька сухога віна. Зваў і раз і другі Любу — не хоча. На дыеце. Калі быў яе бацька, чатыры дні не піла і не ела, пакуль не стала блага. І цяпер — яшчэ дваццаць пяць дзён. Папрасіла толькі ў сваяка пару цыгарэт.
Гляджу — яна здорава пахудзела. Навошта, кажу, так марнаваць сябе? Жанчына павінна мець цела. «Трэба ж сачыць за сабою, каб некаму спадабацца»,— адказвае. Пайшла, наструнена трымаючы паставу. Выраз у кофце быў і на спіне, адкрываў плечы — моцныя, гладкія, што дыня.
* * *
Андрэй зноў дома. Яму хутка ў санаторый. Без яго было сумна.
Не вылазіць з майго пакоя.
— А дзе цёця Галя?
— З сынком у маці сваёй.
— А вы адны? — гладзіць мяне па галаве.— Жаніцеся на маёй мамцы... Дзядзя Алесь, жаніцеся на маёй мамцы.
Люба пачула, зайшла ў пакой. Замахнулася на Андрэя.
— Зараз лупцака дам! Што ты трындзіш?
— Не чапай ты яго, Люба,— смяюся я.— Ён у цябе такі фантазёр! — І пацяшаюся з Андрэя: — Дык мы ж і так жанатыя.
— А вы ж не спіцё лазам,— хітра, проста з дзіўнай праніклівасцю глянуў на мяне.
— А што, трэба?
— Як далослыя... Як далослыя! — смяецца Андрэй і бяжыць хавацца ад маці.
— Во і гавары, што дурны,— сказала Люба так, каб ці не папікнуць мяне, што Андрэй нашу сітуацыю разумее лепш, чым я.
— Ён не дурны, а...— я, усхваляваны, не адразу знайшоў слова, якім ахарактарызаваць Андрэя.
— Нічога, вырасце, працаваць будзе... такія працуюць,— упэўнена сказала Люба, абнадзейваючы сябе, хоць — было відаць — радасці ў сваіх словах аніякай не знаходзіла.
— Мне здаецца, душа ў яго поўная любві...
— Ад маці...— Яна ўся аж затрапятала ад усмешкі. Божа, што гэта была за ўсмешка!.. Гэта — было сонца. Сонца пяшчоты, удзячнасці, мілаты. У яго промнях хацелася стаяць, купацца, лунаць, грэцца. Няўжо я чэрствы, глухі, халодны, эгаістычны?
«Эгоизм — прочная основа целомудрия» (Флабэр).
* * *
Жанчына, якая не мае сям’і, ніколі не будзе адчуваць сябе шчаслівай, хоць ніколі і не губляе спадзеўку на шчасце.
Я глядзеў на Любу, на маленькі выпуклы фужэрчык у яе вачах, да сценак якога прыліплі белыя кропачкі пузыркоў. Мне было няёмка ў гэтую мінуту чытаць яе позірк, і я свядома засяроджваў увагу на фужэрчыку, а не на зрэнках.
— Андрэй пажаніў ужо нас... Што будзем рабіць? — цьмяна гаварыў, можа, хвілін праз дваццаць я, туманістымі вачыма гледзячы на Любу.
Яна палажыла на маё плячо руку. Я ніколі не адчуваў на сваім плячы па-сапраўднаму жаночую руку — я не буду яе апісваць: кожнаму жаноцкасць бачыцца па-свойму.
— Зрабі мяне шчаслівай, Алесь...
— Хіба я маг? — усміхнуўся я.
— Хоць і не маг, а магёш...— Яна абвіла мяне за шыю, шчыльна прытулілася гарачым тварам — уся цёплая, жывая, шчодрая.
...У яе целе была тая свабода, якая бывае ў дрэва, што расце на добрай глебе адзінока, не адчуваючы напору другіх дрэў.
* * *
Шукаць апраўданне сваім слабасцям — у гэтым сэнс чалавечага існавання.
Рабіць дабро, любіць — гэта не абавязак, а ўнутраная патрэбнасць.
У выхадны, калі жонка бярэцца мыць дзіцячыя полкі, паўзуны, кашулькі, я выкочваю каляску з сынам на вуліцу. Паставіць і сядзець на лаўцы чытаць, як некаторыя, не магу. Я памалу качу яе па вуліцы Горкага, аж да самай Свіслачы.
Ніцыя вербы па-над закаванаю ў шурпаты бетон Свіслаччу бязвольна звешвалі да зямлі жаўтлявыя гірлянды вузенькага лісця, якія ласкава пакалыхваў вецер.