Размазваючы па шчоках слёзы, у харомах плакала князёўна Прадслава.
7
Размазваючы па шчоках слёзы, у харомах плакала князёўна Прадслава.
— Ты чаго плачаш? — спытаўся Богша, пазіраючы, як уздрыгваюць вузкія дзіцячыя плечы князёўны.
— Хачу замуж, — усхліпваючы, адказала Прадслава.
— Цімох, — звярнуўся Лазар Богша да Баравіка-Залеўскага, які ляжаў на ляжанцы, — аддадзім Прадславу замуж за жмудскага княжыча...
— Няможна, — разважліва адказаў Баравік-Залеўскі.
— Чаму?..
— Па-першае, таму, што я строга прытрымліваюся жыція Ефрасінні, а па-другое, як мы яе потым падстрыжом у манашкі?..
— Падумаеш!.. У кіно ўсё можна, нават надзець штаны цераз галаву, — адказаў Лазар Богша.
Баравік-Залеўскі ўзлаваўся той штучнай злосцю, якую можна было ўспрыняць і за непаказную.
— Ты — дрэнь і лайдак, якіх не ведала чалавецтва са змрочных часоў Саванаролы. Можа, ты захочаш яшчэ пакласці Прадславу ў ложак з тым жмудскім княжычам?.. А трасцу табе! Я лепей задаўлюся на гнілой асіне, чым дазволю зрабіць з Прадславы разбэшчаную дзеўку. Зразумей, нягоднік, якіх не бачылі і ў эпоху японскага сярэднявечча, Ефрасіння была асветніцай. Ас-вет-ні-цай!.. I нявіннай! Чыстай, як крынічная вада ў студні маёнтка майго прадзеда, сябра і паплечніка Касцюшкі...
Баравік-Залеўскі ўссеў на свайго выпрабаванага канька; цяпер ён мог двое сутак сачыняць сваю радаслоўную, калі яго не спыніць.
— 3 мяне хопіць, здаюся, — падняў угору рукі Лазар Богша. — Я прашу толькі звярнуць увагу на князёўну, якая плача і кажа, што хоча замуж.
— Ну і што? — Баравік-Залеўскі вырачыў і без таго лупатыя вочы. — Вам, кіношнікам, прыходзяць у галаву адны банальнасці. Хіба вы можаце зазірнуць у глыб з’явы?.. Дудкі-с!.. Гэта можам зрабіць толькі мы, пісьменнікі. Вы, як тыя графаманы, якія троху навучыліся крэмзаць, абсалютна ўпэўнены, што можаце ствараць мастацкія творы. А гэта не творы, а хлусня і паскудства, ад якіх хочацца вымыцца ў гарачай вадзе. Ці мала што можа захацець князева дачка? Гэта звычайная для такога ўзросту гульня ў мамы і таты. Мне, Богша, надакучыла чытаць табе лекцыі пра той час, псіхалогію людзей, іх норавы і звычкі, гістарычны фон, на якім разгортваюцца падзеі ў нашым кінатворы.
— Пайшоў ты, — Лазар Богша хацеў яшчэ дадаць канкрэтны адрас, куды хацеў паслаць свайго сцэнарыста, але ў час спахапіўся, што ў святліцы знаходзіцца дзяўчынка, ды яшчэ князёўна. — Цябе толькі паслухай, дык ты нагаворыш на два тамы па трыццаць пяць аркушаў кожны...
— Вельмі ты адстаў, — агрызнуўся Баравік-Залеўскі. — Таксама менш дзвюх серый не здымаеш...
Яны абодва зарагаталі: і тое і другое было праўда — рабы божыя любілі разгарнуцца ўшыркі.
— Тады кажы, як Прадслава трапіла ў манастыр? — прымірэнча спытаўся Богша. — Ці, можа, ты верыш, таму, што напісана ў жыціі святой Ефрасінні?.. Я табе, Цімох, адразу заяўляю, што не стану здымаць, як малалетняе дзяўчо, якое адзін за другім прыязджаюць сватаць княжычы, балбоча нешта аб марнасці славы бацькоў і наогул усяго зямнога жыцця, прапаведуе старэчы аскетызм, служэнне богу, заклікае праводзіць бяссонныя ночы ў малітвах на каленях... Не магло быць такое. Не магло!.. Князёўны ішлі замуж, а не ў манастыры. Так што паводзіны тваёй асветніцы зусім нетыповыя. Хто цяпер паверыць у яе шчырасць? Зрэшты, і тады не паверылі б.
— Замуж хачу, — азвалася Прадслава.
— Чуў? — спытаўся Богша ў Баравіка-Залеўскага.
— Не глухі, — адгукнуўся той. — Але гістарычная праўда вымагае ад мяне...
Баравік-Залеўскі раптам ускочыў з ляжанкі, як апантаны кінуўся да дзвярэй, дзе стаяла нейкая хваравітая з выгляду жанчына, апусціўся перад ёй на калена, ўзяў яе руку і пацалаваў з такой шляхетнай вытанчанасцю, што Богшу здалося, нібы ягоны сцэнарыст толькі і рабіў, што цалаваў ручкі пекных паненак.
— Калі ласка, княгіня Звяніслава, — ён падтрымаў жанчыну пад локаць, падвёў да цяжкага драўлянага крэсла. — Сядайце, княгіня Звяніслава... Я вельмі ўзрушаны, што нарэшце бачу вас. Мой дзед расказваў, што ваш бацька, дужа знакаміты чалавек сярод вольналюбівых ноўгарадокіх мужоў, хрысціў некалі майго продка, таксама гараджаніна і вечавога ноўгарадскага сакратара. Такім чынам мы радня, хоць далёкая, але радня...
Нейкай нязнанай інтуіцыяй Богша дапяў, што жанчына гэтая віцебская княгіня, жонка Рамана — сына Усяславава. Але далей гэтага ягоная інтуіцыя не сягала, хоць на Богшу абрынуліся пытанні, як попел Везувія на галовы жыхароў Пампеі. Сотні "чаму?" джалілі ягоны мозг, як яны любяць джаліць мазгі ўсіх дапытлівых шукальнікаў ісціны.