Лазар Богша і не думаў пярэчыць, але яму надакучыла Долева балбатня і ён не мог не выкарыстаць нагоды, каб пазбавіцца ад яе.
— I навошта вы мне пра ўсё гэта гаворыце? — спытаўся ён голасам, які назусім адхіліў Долеву спробу прадоўжыць дыялог.
— Бо вы, Лазар Васільевіч, мастак, — адказаў Доля. — Мастак!..
На ягоным твары прамільгнула загадкавая ўсмешка, ці, можа, гэта толькі здалося Богшу. Ён таропка сунуў руку Долі на развітанне з непісанай на твары радасцю, што развітваецца на векі вечныя. Так ён жадаў.
Ды ўсё перайначыла Люба.
— Мама, я правяду Лазара Васільевіча, — нечакана сказала яна.
***
У чорным небе квола свяціўся тоненькі сярпок маладзіка, такі тоненькі, аж было боязна, каб яго не здзьмуў адтуль свавольны ветрык, які ўсё яшчэ не хацеў залегчы на сон.
Лазар Богша ўбачыў маладзічок адразу, як толькі яны з Любай выйшлі на двор, і яму нечага стала самотна, можа, якраз таму, што прыгадалася ваеннай пары засада і вось такі ж сярпок маладзіка, які вісеў над палатном чыгункі. Маладзічок той падганяў іх: пакуль я маленькі ды слабенькі, рабіце сваю справу, мініруйце чыгунку, бо праз два дні я асвятлю яе яркім блакітам і тады вам будзе не падысці да насыпу. Яны паслухалі, паспяшаліся, а ў спешцы нешта зрабілі не так... Страшэннай сілы выбух страсянуў ноч, аж схаваўся за хмарку маладзічок. Тыя, хто застаўся жывы, уцякалі з чыгункі пад раз’юшаную аўтаматна-кулямётную траскатню...
Цяпер, недзе каля ракі, ашалела цёхкалі салаўі, быццам спаборнічалі між сабой на конкурсе за першае месца. Адтуль жа, з ракі, дзьмуў нямоцны, але жвавы вецер, які пахнуў вільгаццю, чаромхай і свежай ускапанай зямлёй. Лазар Богша дыхнуў на поўныя грудзі і адчуў, як пачало праясняцца ў галаве, нібы прачнуўся пасля кашмарнага сну і зразумеў, што то быў усяго сон. Чорт падбіў яго пайсці глядзець гэты музей, піць чай, слухаць вар’яцкія размовы, ад якіх за вярсту несла правінцыяльнай заглыбленасцю і шматзначнасцю.
Але самота не праходзіла, а як бы разгаралася на свежым паветры, апякаючы грудзі. Ён падумаў, што было б дарэчы пасядзець у адзіноце на беразе ракі, паслухаць салаўёў ды памарыць у стоенай начной цішы. Даўно ён не марыў!.. Ачарсцвеў душой, як зямля без дёплага дажджу.
— Вам не хочацца ісці ў гасцініцу? — угадала ягоны настрой Люба.
— Папраўдзе?.. Не хочацца, — адказаў ён, як бы запрашаючы яе гэтым прызнаннем пабыць з ім. Але яму зусім не хацелася, каб яна была побач. — А вы вяртайцеся дамоў, бо позна ўжо і дома стануць хвалявацца...
Лазар Богша ўмеў быць бесцырымонным, калі гэтага вымагалі абставіны. Люба пакрыўджана фыркнула, нібы тая кошка, якую гоняць з печы.
— Можа, вы яшчэ пачнеце чытаць мне мараль? — са з’едлівай іроніяй спытала яна.
— Не, не стану, — адказаў Богша.
— Тады пойдзем на раку... Я ведаю там цудоўны куток. Зацішны і прыгожы...
Пад кручай, над чарнатой густых зараснікаў, што апускаліся ці не да самай вады, расла таполя. Пад ёй стаяла цяжкая і дужа шырокая лаўка. 3 яе ў дзень, напэўна, адкрывалася вачам чарадзейнае хараство прасторы. Цяпер усё хавалася ў смузе рэдзенькага туману. У тумане чырванела вогнішча, і лёгкі пах смольнага дыму, здавалася, далятаў сюды. Адтуль жа, з поплаву, чулася конскае фыркание і тупат спутаных ног, як двайны ўдар пранікам на таку, калі малоцяць лён.
Лазар Богша з нечуваным захапленнем любаваўся майскай ноччу: водбліскамі вогнішча, туманам, таямнічым фырканием коней,, сцішаным шолахам хрушчоў, усплёскамі рыбы на рацэ і звонкім перазвонам ручая, які па камяністым ложы падбіраўся тут да ракі.
Люба ўжо не перашкаджала адзіноце. Яму было хораша пад аксамітавым полагам неба, сярод начных гукаў і пахаў вясны. Так бы сядзець і слухаць...
— Толькі па шчырасці, — парушыла першабытную стоенасць Люба, — ці гаварыла з вамі аба мне маці?..
— Гаварыла, — нездаволены, што яму перашкодзілі, адгукнуўся ён.
— Я яе не прасіла, — пачала апраўдвацца Люба.
— I тым не менш я паабяцаў даць вам ролю ў наступным фільме і наогул...
— Роля ў вашым наступным фільме мяне можа задаволіць толькі напалову, — насмешліва перапыніла яго Люба.
— А што можа задаволіць цалкам? — таксама насмешліва спытаўся Богша.
— Цалкам?.. Стаць вашай жонкай...
Можна было падумаць, што Люба жартуе, няйначай, хоча разыграць яго, Лазара Богшу. Во ўжо марная спроба!.. "Знайшла б ты сабе для розыгрышаў каго маладзейшага. Мяне, мілая дзяўчынка, як таго старога вераб’я, на мякіне не правядзеш", — падумаў Богша.
— Спакусліва, — каб не выглядаць чалавекам, якому незнаёмы гумар, крыху памаўчаўшы, сказаў ён. — Аднак безнадзейна...