— Заяц Смерць выпусціў з табакеркі!
— Смерць! Смерць!
— Смерць... Смерць...
— Во-о-ой... Во-о-ой... Во-эй...
За людзьмі ўзнялося выццё ваўкоў і крыкі птушак. Разам з людзьмі з лесу ўцякалі мядзведзі, лісіцы, вавёркі. Пачуўся тупат чатырохногіх, ламаніна кустоў. Па лесе прайшлі пошчакі ад крыкаў: «Смерць! Смерць! Смерць!»
Уцякалі мышы, яшчаркі, краты і розная іншая дро бязь. Ляцелі з лесу дзівоснымі воблакамі матылькі, камары, мухі, восы, сляпні ды іншыя насякомыя. Паўзлі па зямлі змеі, мурашкі, слімакі, вусені.
Вельмі вялікі быў спалох — як у часе лясных пажараў.
Дзіда-дзед палажыў за пазуху табакерку з палонніцай і назіраў за нечаканым відовішчам.
Усё жывое сунулася ў даль ад лесу, топчучы па дарозе адно аднаго. Жывыя хвалі людзей і жывёл на лугах і птушак у паветры ўсё драбнелі, пакуль не схаваліся недзе там, дзе неба з зямлёй зліваюцца ў адно.
Толькі цяпер Дзіда-дзед зразумеў і адчуў незвычайную сілу сваёй табакеркі. Нельга сказаць, каб ён гэтаму не радаваўся. Па дарозе яшчэ не ўлёгся пыл, здалі яшчэ даносіўся гул і гуд, нібы з-пад зямлі, але лес пачала ўжо агортваць цішыня — ні адной жывой істоты ў ім не засталося, апрача Дзіда-дзеда.
На Дзіда-дзеда напала туга, небывалы смутак. Каб у гэту хвіліну ён угледзеў бы пчолку, і то было б весялей. Што за жыццё аднаму? Дзіда-дзед пачаў хадзіць па лесе ў вялікай задумёкасці ад хваіны да хваіны, ад ішрозы да бярозы, ад куста да куста ў пошуках жывой істоты — хоць бы адзін матылёк застаўся...
Раптам.. пад кустом... ляжыць нехта ці нешта...
Дзіда-дзед пабег туды.
Ляжала маленькая дзяўчынка.
Дзіда-дзед падняў яе лёганькую, як верабей. Яна была з заплюшчанымі вачыма, белавалосая, з тоненькімі ручкамі і ножкамі, у зрэбнай кашульцы. Дзіда-дзед трымаў яе на руках. Яна скрывіла губкі і заплакала.
— Расплюшчы вочы,— прасіў пяшчотна Дзіда-дзед.
— Страшна...— сказала дзяўчынка, плачучы.— Калі вочы зажмураны, не так боязна...
— Не плач, дзяўчынка,— прамовіў Дзіда-дзед.
— А я жыву? А ты мяне не з'ясі? Дзіда-дзед засмяяўся.
— Ты жывеш, і я цябе не з'ем,— сказаў ён.
— А я думала, што памерла, як ты наставіў на нас усіх табакерку. Ты быў страшны, страшны...— Пры гэтым дзяўчынка расплюшчыла вочы. Яны былі сінія, як васількі.
— Я наставіў табакерку,— сказаў Дзіда-дзед,— але не выстраліў з яе.
Паглядаючы на гэту маленькую дзяўчынку, Дзіда-дзеду стала так шкода ўсіх людзей, як гэта малое дзіўнае дзіця.
— Як цябе завуць? — запытаўся Дзіда-дзед.
— Людзі мяне завуць Люся. А я заву сябе Люсенька, бо мне так шкода сябе... Я ж круглая сірацінка... Ні бацькоў, ні дзядзькоў, ні дзеда, ні бабулі. Ніводнай сястрычкі і ніводнага браціка не маю. Я такая бедненькая Люсенька...
— Бедненькая Люсенька...— паўтарыў за ёю Дзіда-дзед.
— Маленечкая, як гарошынка...— сказала дзяўчынка.
— Маленечкая, як гарошынка...— паўтарыў за ёю Дзіда-дзед, папраўляючы белыяваласы на яе галоўцы.
— Куды ж ты мяне нясеш? Дзе ж я жыць буду?
— Нясу цябе ў хату. Жыць будзеш, Люсенька, са мною. Добра?
Люсенька паглядзел Дзіда-дзеду ў вочы і сказала:
— Добра!
— Буду для цябе бацькам, маткай, братам, сястрой і чым хочаш. Добра?
— Добра!
Дзіда-дзед црыціснуў Люсеньку да грудзей. Дзяўчынка паморшчылася.
— Што з табою? — устрывожыўся Дзіда-дзед.
— Ты колешся.
— Вусамі?
— Нешта ў цябе за пазухай цвёрдае.
— Гэта табакерка. Буду цяпер асцярожненька. Што ты так задумалася, Люсенька?
— Думаю, як цябе зваць — татка, мамка, брат, сястра?
— Заві татка,— сказаў Дзіда-дзед. Дзяўчынка зашапацела:
— Татка... Татка... Татка...— і гладзіла Дзіда-дзеда па твары адным пальчыкам.
Дзіда-дзед забыўся аб усіх непрыемнасцях сённяшняга дня. Люсенька заснула ў яго на руках. Дзіда-дзед прынёс яе ў хату і палажыў спаць. Ён сам таксама лёг спаць, бо быў вельмі змораны. Ён прыслухоўваўся да ціхага дыхання дзяўчынкі, да журчання ручая, з якога і рыба паплыла ад страху, ён чуў шолах ветру над саламянай страхой хацінкі.
Іншых гукаў у лесе цяпер не было. Жывых істот у лесе было толькі двое — Дзіда-дзед і Люсенька. Дзіда-дзед заснуў.
На гэтым месцы дзед спыніў апавяданне.
— Як добра зрабіў наш Дзіда-дзед, што забраў маленькую Люсецьку,— сказаў унук.
— I ты, дзядок, таксама добры,— сказала ўнучка.— Цікавую гісторыю нам апавядаеш. У грыбы водзіш. Ваўчкоў купіў нам.