— Не памрэш, паночку,— супакойваў госця Дзіда-дзед.— Пакуль я над Смерцю гаспадар — не памрэш. А капялюшык шах і мах — і ён стане зноў круглы, гладкі і прыстойны. Люсенька! Пагладзь і пачысць чырвоны дзядзін цабэрачак. Правільна! Шчотачкай... Вось-вось! Дзядзеньку балюча... Глядзі, Люсенька, дзядзя лобік моршчыць, вочкі чорненькія жмурыць... раток сцяў... Во... загневаўся на мае дзверы... Але не бойся, дочанька... дзядзенька не кусаецца... Дзядзенька не памрэ. Дзядзенька — добры... Дзядзенька — разумненькі... Дзядзенька — цаца...
За спіною Дзіда-дзеда ў гэты час Саўка і Юрка гнуліся і душыліся ад нямога нутранога смеху. Дзіда-дзед неспадзявана для самога сябе зрабіўся скамарохам. У яго была такая дабрадушная і нібыта шчырая фізіяномія, што чорны «дзядзенька» ніяк на яго пакрыўдзіцца не мог. Дзіда-дзед граў дасканала ляснога прастачка, які збянтэжыўся пры такім высокашаноўным госціку з вялікіх гарадоў.
Дзіда-дзед не ўнімаўся:
— Люсенька! Пацалуй дзядзечку ў ручачку... Не! Не! Дзядзенька не хоча... Ах, ён падставіў ручачку для бусенькі? Нічога! Не цалуй, Люсенька. Яе трэба раней памыць у гарачай вадзе, жвірам пашараваць... Можа, самаварчык дзядзеньку паставіць? Можа, панок, яечаньку хочаш? Ці кваску вып'еш? Выбачай, мілы... А калі хочаш, панок, арэшкаў? Я зараз... Не жалезный арэшкі, не са стрэльбачкай, якія благаславіў, можа, і ты сам на свайго бліжняга, а простыя, лясныя арэшкі... А калі ў пана зубкі слабыя — малаточак дам! Будзеш рабіць — трах-трах па арэшках, як твае парахвіяне рабілі трах-трах па галоўках... Ой, як ты смешна зморшчыўся! Зубкі баляць? Зубы бедныя... Зубы вострыя... Мышачка, мышачка! Выдзяры ў пана зубкі касцяныя і дай яму зубкі залатыя! Люсёк! Прынясі абцугі з сенцаў... Мы ў мент-мамент...
Дзіда-дзед паказвае рукой на Саўку.
— Вось гэта дохтур на зубы. Панок матае галавой? Не зубы баляць? Ай-яй-яй! Я памыліўся... Пан за сэрца хапаецца? Эге-э-э! Разумею! Пану сэрца баліць... Святое сэрца... Чулае сэрца... Добрае сэрца...
Дзіда-дзед паказвае рукою на Юрку:
— Гэты ў мяне прухвесар на сардэшныя болесці... Шаноўны прухвесар, дастань са сцяны бяроставую трубачку і паслухай сэрданька чорнага пана...
Тут ужо Юрка Дратва і былы паляўнічы Саўка не вытрымалі. Яны выскачылі ў сенцы, як абшпараныя варам, і так гучна рагаталі, што сенцы Дзіда-дзедавай хацінкі ледзь не рассыпаліся. За імі выскачыла і Люсенька. I яна зазвінела гучным тоненькім смехам, як бразгулкамі.
Дзіда-дзед нават не ўсміхнуўся. На яго твары была разліта пашана, гасціннасць, уважлівасць. Дзіда-дзед паглядзеў на свайго чорнага гасця і заўважыў на яго твары ўсмешку. На тонкім, хударлявым, даўганосым твары ўсмешка мільгнула на адзін міг і пагасла. Здавалася, што па сцятых губах даўганосага мільгом прабегла яшчарка і знікла.
Даўганосы сказаў:
— Новы самадзержац зямлі — цудоўны акцёр. Голас яго быў ласкавы і строгі, мяккі і цвёрды ў адзін і той самы час. Ён не ішоў проста ў слых, а слізгаўся, як падмазаны, краўся, як злодзей — на дыбачках, поўз, нібы асцярожная змяя. Гэта быў голас-хітрун, голас-злодзей, голас-фокуснік, голас-змейка.
Дзіда-дзед на хвіліну збянтэжыўся, але зараз жа ачухаўся і трапіў акурат у тон даўганосага.
— Стары самадзержац зямлі і неба быў яшчэ лепшым акцёрам чым трэба! А капеля ў яго была — о-го-го! Аралі ў ёй шмат-шмат чорных і даўганосых. Ну і спадчыну ён мне пакінуў... Ушчэнт разбітую зямлю, разбэшчаную і распушчаную, як старэцкая пуга... Ладу і складу на ёй няма... Соваю людзям у рот спелы колас жыцця, а яны просяць чорную жняю з бліскучай касою. Грэх гаварыць — не ўсе такія. Просты люд жыць хоча, жыць і жыць... і клёцкі есці і піўко піць...
Даўганосы вылупіў на Дзіда-дзеда такія вочы, што ў іх можна было ўтапіцца, як у азёрах з гарачай смалою. Вочы даўганосага хацелі пракалоць Дзіда-дзеда двума шыламі. А ў той жа час яны былі такія гуллівыя, гарэзныя і кплівыя, пранізваючыя і ўсёведаючыя, што Дзіда-дзеду на адзін міг захацелася праваліцца скрозь зямлю. Ад гэтых вачэй аддавала агідай, нібы ад Смерці перад тым, як яна кульгіцнулася ў табакерку. Голас і вочы даўганосага былі, як у Смерці. Ён быў яе родным братам ці пляменнікам. Даўганосы сказаў так хітра, аж нельга было заўважыць, што ён падлабуньваецца пад Дзіда-дзеда. Ён так сказаў:
— З цябе, пан Заяц, выйшаў бы добры каталік. Я ад папы рымскага, Кія дзесятага, прыехаў да цябе, каб пра гэта сказаць. Яго святасць, Кій дзесяты, прыслаў мяне да цябе адкрыць табе гэты сакрэт.
Дзіда-дзед прамовіў з лёгкім смяшком:
— Ці варта было ехаць з-за гэтага ў далёкі свет! Можна было пісульку напісаць...
— Ёсць і цыдулка ад Кія дзесятага,— сказаў даў ганосы.— Вось яна!