Калі каралеўскія міністры агледзеліся, што апусцелі гарады і сёлы, яны паслалі войска ў лясы па народ, які зганялі на дарогу бізунамі. Народу было строга загадана стаяць абапал дарогі з сагнутымі да самай зямлі галовамі, пакуль не праедзе залатая каралеў ская карэта, якую вазіла дванаццаць ільвоў.
У людзей балелі спіны, кружыліся галовы, аднак, баючыся гневу каралевы, яны стаялі сагнутыя ў крук.
Урэшце каралеўская карэта, а за ёю цэлы карнавал бліскучай світы прыехалі на спектакль.
Цэлыя два тыдні сарай, дзе гралі скамарохі, убіралі найлепшыя майстры з каралеўскага двара. Знутры і звонку ён быў пакрыт дарагімі персідскімі дыванамі. Простыя сасновыя ўслонкі для сядзення былі пакрыты пушыстым пурпурам. Пад столлю, перафарбаванай найлепшым каралеўскім маляром у сіняе неба з месяцам і зоркамі, віселі на бронзавых ланцужках сярэбраныя лампады з маслам, дзесяткі агеньчыкаў якіх нагадвалі жывыя зоркі.
Навокал сарая, які быў падобны цяпер да дзіўнай вялізнай будкі, не віданай нідзе на свеце, хадзілі з узнятымі палаючымі паходнямі адборныя веліканы — чорнабародыя, высокія, тоўстыя — і пужалі народ сваімі тупымі бычачымі вачыма.
Кароль і каралева сядзелі ў сараі ў першым радзе перад самой сцэнай. За ім сядзелі міністры, князі і княгіні, графы і графіні ды іншая знаць. Многім з іх прыходзілася стаяць на двары, бо сарай быў перапоўнены.
Ішло прадстаўленне.
Калі каралева Ляля, былая пані Сарачынская, угледзела Люсеньку, загрыміраваную пад Дзіда-дзеда, яе сэрца апанавалі два пачуцці: страх перад сапраўднай Смерцю ў Дзіда-дзедавай табакерцы і злосць на самога Дзіда-дзеда. Гэта ж, калі яна была яшчэ простай сарокай, ён выскуб усё яе пер'е і вымазаў яе дзёгцем, які не адмываецца ні ў якіх водах на свеце. I цяпер яна чуе пах дзёгцю, змешанага з пахам белай ружы... Гэта ж ён...
Але каралева была хітрая. Яна стрымлівала свае пачуцці і глядзела на ігру скамарохаў, трымаючы Мопсіка-Смерць на каленях з выразам вялікай пяшчоты на твары. Яна няньчыла Мопсіка-Смерць як роднае дзіця... Нібы яка сама маці Смерці.
Калі на оцэну выйшла дачка Юркі Дратвы, апранутая і замаскіраваная пад каралеву ды яшчэ з такім самым Мопсікам, як у каралевы на каленях,— усе ахнулі ад дзіва. Можна было падумаць, што гэта не сцэна, а вялікае люстэрка, у якое цяпер глядзіць сама каралева, і ўсе бачаць яе адлюстраванне.
Больш за ўсіх збянтэжылася сама каралева. Яна падумала так:
«А што, калі скамарошка адважыцца, сыдзе цяпер са сцэны са сваім Мопсікам на такім жа залатым ланцужку, падыдзе да караля Пінг-Понга і скажа, што гэта яна каралева, а я скамарошка? Гэта ж яна падрабляе мой голас так, што я сама спалохацца магу. Не толькі што кароль, але я сама магу зблытаць сябе з ёю.
Аднак каралева хутка супакоілася.
Ад яе, ад каралевы, чуецца пах дзёгцю. Кароль заўсёды ўцягвае гэты пах ноздрамі і вельмі хваліць. «Гэта найлепшы пах жыцця»,— кажа ён.
Тым часам Мопсік на каленях каралевы з такім жа дзівам глядзеў на Мопсіка, што на каленях скамарошкі.
Раптам абодва Мопсікі натапыршчыліся і пачалі выдаваць аднолькавыя гукі:
— Гр-р-р...
— Гр-р-р...
— Гір-гір-гір...
— Гір-гір-гір...
— Гірл-гірл-гірл...
— Гірл-гірл-гірл...
Пры такой гарачай і цікавай размове абодва Мопсікі рвануліся адзін на аднаго з усіх сіл, аж пакуль не вырваліся з рук абодвух каралеваў.
У сараі пачуўся небывалы шум і крыкі:
— Смерць вырвалася з рук каралевы!
— Смерць! Смерць! Смерць!
Пачалася беганіна — хто куды. Прыдворныя выскачылі з сарая ды наўцёкі. Кароль страціў прытом насць і паваліўся на зямлю.
Каралева была задаволена перапалохам. Яна падскочыла да Мопсіка, схапіла аднаго з іх, бо добра ведала, што гэта ўсё роўна. Падсунула каралю сваю руку пад самы нос. Ён адразу прачнуўся ад паху дзёгця. Каралева ўзяла яго пад руку, яны спакойна і павольна выйшлі з сарая і склікалі прыдворных.
Слава каралевы Лялі яшчэ больш павялічылася, бо ўсе гаварылі адно:
— Смерць хацела ўцячы ад каралевы, але адважная каралева, якая любіць свой народ, зноў схапіла Смерць за ланцужок.
У той час, калі кароль і каралева паехалі далей, пакінуўшы на сцэне шмат багатых падарункаў для скамарохаў,— усе скамарохі былі за кулісамі і так рагаталі, ажно самі думалі, што іхні рогат неўміручы і яны ад яго ніколі не вызваляцца.
Рогат скамарохаў чуваць быў далёка навокал, і жыхары мястэчка думалі, што скамарохі звар'яцелі ад страху перад Смерцю, якая вырвалася на хвіліну з рук каралевы.