Сымон-музыка

Ды ніяк не прыбяруся,
Не асмелюся ніяк –
Смеху дзедава баюся!
– Эх, Сымон! ото дзівак!
Праўда: молада-зялёна!..
Ах, каб ты здаровы рос! –
Да сябе ўзяў дзед Сымона,
За плячук яго патрос.
– Ну, расказвай! кажы смела,
Мой музыка малады:
Што ў цябе там зноў наспела?
Можа песня для дуды?
– Вось што ўперад я спытаю:
Дзед! Ці чуе зямля боль,
Як па ёй саха крывая
Робіць боразны і роль?
Як зямельку конік топча,
Ці баліць ёй? ці чутно?
– Мудра ты пытаеш, хлопча, –
Проста слухаць мне дзіўно!
Не, не чуе, бо не жыва:
Хіба можа чуць пясок?
Заўсягды зямля маўкліва:
Як ні бі яе – маўчок! –
Змоўк Сымонка і прыгнуўся,
Цень задумы на ім лёг;
Ён у думках зноў замкнуўся
Ды скуб траўку каля ног.
– Не, дзядок: а мне здаецца,
Што яна такі жыва,
Бо адкуль усё бярэцца:
Краскі, дзерава, трава?
Ўсё з зямелькі, дзедка мілы!
Хто ж іх корміць, дарагі?
Хто дае ім моцы, сілы?
Як, з чаго растуць лугі?
І чаго зямля так сумна
Познай восенню, зімой?
І чаму прыветна, шумна
І так весела вясной?
Бо яна, відаць, штось знае,
Бо яна жыве, дзядок.
Ўсё жыве і душу мае:
Краска, дрэва і жучок...
– Хто ж яго, Сымонка, знае,
І не нам судзіць аб тым:
Гэта справа – патайная,
Не мне розумам дурным
Гэты белы свет тлумачыць,
Бо хто ж я? сляпы мужык!
Мо твой розум далей бачыць,
Мо ты ў праўду глыбей ўнік,
А стары ўжо, бач, дурнее,
Як за семдзесят залез.
– Ты зірні, дзед, унь чарнее, –
Паказаў хлапчук на лес, –
Пара хвоек так прыгожа, –
Ты прыгледзься добра к ім...
Ці не праўда, як не схожа
Адно дзерава з другім?
Тая хвоя, што пры полі,
Бач, стаіць як важны пан,
Разгарнуўшы на прыволлі
Свае лапы, бы каптан;
А другая, небарака,
Пахілілася наніз,
Стан пагнуўся, як кульбака,
І верх жудасна абвіс.
А чаму? У іх дзве долі –
Лёс няроўнага жыцця...
– Ну, Сымон: не чуў ніколі,
Каб тваіх гадкоў дзіця
Ды так мудра разважала,
Толькі ведаеш, браток:
Мне здаецца ўсё, што мала
Пажывеш ты, галубок,
Бо не любяць свет і людзі,
Каб іх тайнасці пазнаць,
Каб заглянуць у іх грудзі
І зняць тайнасці пячаць...
Ну, а што ж ты мне, старому,
Думаў, хлопчыку, сказаць?
– Тое, дзедку, што нікому –
Табе толькі можна знаць.
– Дзякуй, хлопча, за увагу,
Надта рады, мой каток!
Сядзь бліжэй, а я прылягу,
Бо штось ные трохі бок...
Эхе-хе, брат! адспявана
Мая песня, дый пара –
Ўсё нутро ўжо папсавана,
Чуць трымаецца кара. –
Застагнаў дзед, кладучыся,
Лёг, шчаку рукой падпёр.
– Смерць падходзіць, крадучыся,
Як да стада воўк з-за гор...
Ты, Сымон, баішся смерці?
– Не!.. сапраўды гавару:
Я б хацеў скарэй памерці, –
Дзед, памрэш, і я памру.
– Жыць табе, мой хлопча, трэба:
Ты малы яшчэ, дзіця:
Расквітнее твая глеба,
Прыйдзе час твайго жыцця...
Уміраць хоча! старэча!..
Смейся з гэтай гаманы!.. –
Ды ў той момант дзесь далеча
Ціха бомкнулі званы
І між імі звон пабіты,
Той надтрэснуты, стары;
Зыкі, смуткам апавіты,
Млеюць жаласна ў бары.
– Вось цікава: аб тым звоне
Я й хацеў апавядаць.
– Ну, кажы, кажы, Сымоне,
Бо цікава гэта знаць.