– Napis zamaskowany – uściślił Cesar.
– To tym bardziej przemawia za moją wersją.
– Załóżmy, że malarz bał się podać tę informację w sposób czytelny… – zaczęła Menchu. – W piętnastym wieku też trudno było oskarżać ludzi ot, tak sobie, według własnego widzimisię.
Julia spojrzała na obraz.
– Może van Huys przestraszył się, że wyłożył kawę na ławę.
– Albo ktoś później – dodała Menchu.
– Nie. Też o tym myślałam i oprócz badania w czarnym świetle zrobiłam analizę stratygraficzną, pobrałam próbkę lancetem i zbadałam pod mikroskopem – wzięła ze stołu jakąś kartkę. – Macie wyniki, warstwa po warstwie: podobrazie z dębowej deski, cieniutki podkład z węglanu wapnia i kleju zwierzęcego, biel ołowiana i olej jako grunt, trzy warstwy bieli ołowianej, cynober i czerń słoniowa, biel ołowiana i żywiczan miedzi, werniks i tak dalej. Wszystko ma identyczną charakterystykę: te same mieszanki, te same pigmenty. To van Huys osobiście zakrył napis niedługo po tym, jak go namalował. Nie ma żadnej wątpliwości.
– Czyli?
– Pamiętając, że nasze słabe poszlaki mają już pięćset lat, jestem skłonna zgodzić się z Cesarem. Naprawdę możliwe, że klucz do zagadki tkwi w samej partii szachów. Natomiast co do zbicia konika, to nawet nie przyszło mi to do głowy… – Popatrzyła na antykwariusza. – A ty co o tym sądzisz?
Cesar oderwał się od ściany, przysiadł na drugim końcu sofy, z dala od Menchu, pociągnął łyk ze szklanki i skrzyżował nogi.
– To samo, co ty, kochanie. Uważam, że odwracając naszą uwagę od rycerza ku konikowi malarz chce nam przedstawić główny trop… – Wychylił delikatnie resztę drinka i brzęcząc kostkami lodu odstawił szklankę na pobliski stolik. – Skoro pyta, kto zbił konika, tym samym zmusza nas do zanalizowania partii… Ten zbzikowany van Huys, którego zaczynam podejrzewać o specyficzne poczucie humoru, zaprasza nas do gry w szachy.
Julii zaświeciły się oczy.
– No to zagrajmy! – krzyknęła, odwracając się do obrazu, na co antykwariusz zareagował głębokim westchnieniem.
– Też bym chciał. Ale to wykracza poza moje zdolności.
– Ej, Cesar, na pewno znasz się na szachach.
– Paradne przypuszczenie, moja kochana… Widziałaś, żebym kiedykolwiek grał?
– Nigdy. Ale każdy ma o tym jakieś pojęcie.
– W tym przypadku chodzi o coś więcej niż blade pojęcie o ruchach figur szachowych… Zwróciłaś uwagę? Układ na szachownicy jest bardzo skomplikowany. – Opadł plecami na sofę w teatralnym przygnębieniu. – Nawet mnie trapią pewne ograniczenia, moja miła. Nikt nie jest doskonały.
Rozległ się dzwonek do drzwi.
– Alvaro – rzekła Julia i poszła otworzyć.
Ale nie był to Alvaro. Wróciła z przyniesioną przez kuriera kopertą. W środku znajdowały się odbitki fotograficzne i spisana na maszynie chronologia.
– Patrzcie, postanowił nie przyjść, ale przysłał nam to.
– Zawsze był grubianinem – mruknął Cesar z pogardą. – Łajdak mógł przynajmniej zadzwonić i przeprosić. – Wzruszył ramionami. – Chociaż w gruncie rzeczy wcale się nie martwię… Cóż nam wysyła ten nikczemnik?
– Odczep się od niego – upomniała go Julia. – Włożył masę pracy w uporządkowanie tych danych. I zaczęła czytać na glos.
PIETER VAN HUYS I POSTACIE
PRZEDSTAWIONE NA OBRAZIE PARTIA SZACHÓW.
BIOGRAFIA W UKŁADZIE CHRONOLOGICZNYM:
1415 – Pieter van Huys przychodzi na świat w Brugii we Flandrii (dzisiejsza Belgia).
1431 – na zamku Bellesang w Ostenburgu przychodzi na świat Roger d'Arras. jego ojciec, Fulk d'Arras, jest wasalem króla Francji, spokrewnionym z panująca dynastią Walezjuszy. Jego matka, której imię się nie zachowało, należy do książęcej rodziny ostenburskiej Altenhoffenów.
1435 – Burgundia i Ostenburg zrywają wieź lenną z Francją. Na świat przychodzi Ferdynand Altenhoffen, przyszły książę Ostenburga.
1437 – Roger d'Arras wychowuje się na dworze ostenburskim jako towarzysz zabaw i nauk przyszłego księcia Ferdynanda. Ukończywszy szesnaście lat udaje się z ojcem Fulkiem d'Arras na wojnę, jaką Karol VII francuski prowadzi z Anglią.
1441 – przychodzi na świat Beatrycze, bratanica Filipa Dobrego, księcia Burgundii.
1442 – przypuszczalnie w tym czasie Pieter van Huys tworzy pierwsze obrazy. Poznał już wówczas w Brugii braci van Eycków, a w Tournai Roberta Campina, swoich mistrzów. Nie zachowała się żadna jego praca z tego okresu, dopiero…
1448 – van Huys maluje Portret złotnika Wilhelma Walhuusa.
1449 – Roger d'Arras odznacza się podczas odbijania Normandii i Gujenny z rąk Anglików.
1450 – Roger d'Arras walczy w bitwie pod Formigny.
1452 – van Huys maluje Rodzinę Lucasa Bremera (jego najlepsze znane dzieło).
1453 – Roger d'Arras walczy w bitwie pod Castillon. W tym samym roku w Norymberdze ukazuje się jego Poemat o róży i rycerzu (jeden egzemplarz znajduje się w Bibliotece Paryskiej).
1455 – van Huys maluje Madonnę w kaplicy (niedatowana, ale specjaliści oceniają, że powstała właśnie w tym czasie).
1457- umiera Wilhelm Altenhoffen, książę Ostenburga. Sukcesje obejmuje jego syn Ferdynand, który właśnie skończył dwadzieścia dwa lata. Niemal zaraz po wstąpieniu na tron posyła po Rogera d'Arras. Ten zapewne przebywa na dworze francuskim, związany przysięgą na wierność Karolowi VII.
1457 – van Huys maluje Wekslarza z Leuven,
1458 – van Huys maluje Portet kupca Mathlasa Conziniego i jego żony.
1461 – śmierć Karola VII, króla Francji. Przypuszczalnie uwolniony od przysięgi na wierność wobec monarchy, Roger d'Arras wraca do Ostenburga. Mniej więcej w tym samym czasie van Huys kończy Ołtarz w Antwerpii i osiada na dworze ostenburskim.
1462 – van Huys maluje Rycerza i diabła. Reprodukcje fotograficzne oryginału (Rijksmuseum, Amsterdam) pozwalają zaryzykować twierdzenie, że rycerzem, który pozował do tego portretu, byt Roger d'Arras, chociaż podobieństwo miedzy tą postacią a jednym z bohaterów Partii szachów nie jest uderzające.
1463 – oficjalne zaręczyny Ferdynanda Ostenburskiego z Beatrycze Burgundzką. W poselstwie na dwór burgundzki znajduje się Roger d'Arras, a także Pieter van Huys, wysłany, żeby sporządzić portret Beatrycze, który maluje tego samego roku. (Portret, wymieniany w wykazie dobroczyńców i w inwentarzu z 1474 roku, nie zachował się do naszych dni).
1464 – ślub księcia. Roger d'Arras stoi na czele orszaku panny młodej, jadącego z Burgundii do Ostenburga.
1467 – umiera Filip Dobry, na tron burgundzki wstępuje jego syn Karol Zuchwały, kuzyn Beatrycze. Naciski ze strony Francji i Burgundii podsycają intrygi na dworze ostenburskim. Ferdynand Altenhoffen usiłuje lawirować, co nie jest łatwe. Stronnictwo profrancuskie wspiera się na Rogerze d'Arras, który cieszy się sporym wpływem na księcia Ferdynanda. Stronnictwo burgundzkie ma oparcie w księżnej Beatrycze.