En la urbo, etendiĝinta ĉe la piedo de grandega monto, estis forta varmego. La eta Tais tre deziris trinki, dum ŝi kun la patrino estis leviĝanta en la supran parton de Korinto. Por ĉiam enmemoriĝis tre longa mallarĝa galerio — portiko, kiu kondukis al la sankta fonto, fama en tuta Helenujo. En la strio de ombro ene de la galerio blovis malforta venteto, kaj ĉe ambaŭ flankoj la alta suno estis faliganta sur la ŝtonajn deklivojn maron da lumo kaj varmego. Antaŭe, sub ronda tegmento, apogata de duoblaj kolonoj, karese lirlis, brilante, pura kaj malvarmeta akvo. Kaj plue, post la basenoj, kie estis komenciĝanta kruta deklivo, estis blindiganta la okulojn reflektita lumo. Varmego kaj odoro de ardigitaj rokoj estis pli fortaj ol la humida spirado de la fonto. Tiu vizio de la fora infanaĝo kuniĝis por Tais kun la ĝenerala impreso de la nova lando — Egiptujo. Galerio da akvo kaj verdaĵo inter du ardaj dezertoj, etendiĝinta je dekmiloj da stadioj, — distanco, kolosa por la negrandaj regnoj de Helenujo.
Ĝardenoj kaj temploj, temploj kaj ĝardenoj, pli proksime al la akvo — kampoj, kaj ĉe la ekstera okcidenta rando de tiu strio da vivo — senfinaj nekropoloj — urboj de mortintoj — kun nenombreblaj tomboj. Ĉi tie ne estis monumentoj, tamen estis domoj de mortintoj, ampleksaj je ordinara homa loĝejo — por riĉaj kaj noblaj, je hundujo — por malriĉuloj kaj sklavoj. Kaj jam tute monstraj kaj premantaj imagpovon estis tri reĝaj tombegoj — piramidoj kun titana sfinkso, je sepdek stadioj for de Memfiso pli malsupre laŭ la rivero. Tais, certe, aŭdis multajn rakontojn pri la maŭzoleoj de faraonoj, sed ŝi ne povis imagi ilian veran grandiozecon. Geometrie regulaj montoj, vestitaj en spegule polurita ŝtonaro, surmetita tiel dense, ke spuroj de juntoj inter apartaj ŝtonpecoj estis apenaŭ rimarkeblaj. En matenaj horoj ĉiu el la grandaj piramidoj ĵetadis en la grizan ĉielon vertikalan kolonon da rozkolora lumo. Dum estis leviĝanta la suno, la spegulaj flankoj de la ŝtonaj gigantoj brulis ĉiam pli hele, ĝis en tagmezaj horoj la piramido iĝadis stelo — centro de kvar blindigaj radiaj torentoj, kruce etendiĝantaj super la ebenaĵo al ĉiuj geografiaj ĉefpunktoj. Kaj dum sunsubiro super la faraonaj tomboj ree ekstaradis larĝaj fostoj da ruĝa sunsubira flamo, enpikiĝantaj en la lilan vesperan ĉielon. Sub ili kiel akraj fajraj klingoj brulis la regulaj eĝoj de la maŭzoleoj de la reĝoj-dioj de la Nigra Tero, kiel nomis la egiptoj sian landon. Tiuj kreaĵoj, kompareblaj kun nenio, ŝajnis faraĵo de titanoj, kvankam sciantaj homoj kredigis Tais-on, ke la piramidoj estis konstruitaj fare de tute ordinaraj sklavoj, sub vipo kaj kun magra nutro.
— Se homon forte batadi, — cinike subridante, rakontis heliopola pastro, scianto de la historio, — li faros ĉion, kio ŝajnos nepensebla al liaj posteuloj.
— Mi komprenis tieclass="underline" ju pli da batado estas en lando, des pli majestaj estas ties konstruaĵoj. La plej grandaj konstruaĵoj estas en Egiptujo — do, ĉi tie homojn oni batadis plej forte, — malfavore diris Tais.
La pastro ĵetis akran rigardon kaj kuntiris la lipojn.
— Kaj ĉu vi, helenoj, ne batas viajn sklavojn?
— Batas, certe. Sed tiuj, kiu multe batas, havas malbonan famon kaj fakte estas malnoblaj homoj!
— Ĉu vi intencas diri, virino… — kolere komencis la pastro.
— Mi nenion intencas! — rapide kontraŭdiris Tais. — Ĉiu lando havas siajn morojn, kaj necesas longe loĝi en ĝi, por kompreni.
— Kion do vi ne komprenas?
— Grandan komplikecon de la potenco. Ĉe ni ĉio estas simpla: vi estas aŭ liberulo, aŭ sklavo. Se vi estas liberulo, do estas aŭ riĉa, aŭ malriĉa, aŭ homo, fama pro arto, aŭ pro scioj, pro batalista aŭ atleta virto. Sed ĉe vi ĉiu liberulo estas je ia ŝtupeto pli alta aŭ pli malalta ol la alia. Al unu estas io permesita, al la alia malpli, al la tria tute nenio, kaj ĉiuj plenas je envio, ĉiuj kaŝas ofendiĝon. Ŝajnas, kvazaŭ ĉi tie estas nur sklavoj, enŝlositaj inter du dezertoj, kiel en granda kaĝo. Mi preskaŭ ne renkontis homojn, vizitintajn aliajn landojn de la ekumeno. Tamen, mi estas ĉi tie nelonge.
— Vi estas observema, helenino, eĉ tro, — minaco facile glitis en la vortoj de la pastro, parolanta helene kun ioma klaketado. — Mi prefere foriru…
La temploj de Egiptujo frapis la imagpovon de Tais per akra kontrasto kun Helenujo.
Ĉiu helena templo, krom eble la plej antikvaj, staris altloke, malfermita, malpeza kaj hela, kvazaŭ forfluganta en la spacon de la maro kaj la ĉielo, aŭ kuniĝanta kun la aroma aero kaj bruo de arboj de sanktaj boskoj. Statuoj de diinoj, dioj kaj herooj altiradis al si per sorĉo de belo. La limo, apartiganta la diojn disde la mortemuloj, ŝajnis tute mallarĝa. Ŝajnis, ke la dioj, kliniĝinte al vi, atentas preĝojn kaj tuj deiros de sur siaj piedestaloj, kiel en tiuj legendaj tempoj, kiam ili donacadis atenton al ĉiuj homoj, ekde terkultivistoj ĝis militistoj, sed ne nur interkomunikadis kun la pastroj, kiel nun.
La temploj de Egiptujo! Krepuskaj, kunpremitaj de dikaj muroj, de arbaro da masivaj kolonoj, ĉirkaŭskribitaj kaj ĉirkaŭstrekitaj per multegaj bildoj kaj signoj. La sanktejoj ŝirmadis kontraŭ vastaĵoj de la tero kaj la ĉielo, kontraŭ vento kaj nuboj, kontraŭ lirlado de rojoj kaj plaŭdo de ondoj, kontraŭ homaj kantoj kaj krioj. Senviva kaj minaca silento regadis en la temploj, nerimarkeble transirantaj en subteraĵojn. Kun ĉiu paŝo malheliĝadis mortanta lumo, plidensiĝadis obskuro. Tais sentis sin mergiĝanta en mallumon de pasintaj jarcentoj. Dum en la temploj de Helenujo nur eta limo estis disiganta mortemulon disde la loĝantoj de la lumporta pinto de Olimpo, do ĉi tie ŝajnis, ke estas nur unu paŝo ĝis la regno de Hadeso, kie, perditaj en obskuro, ekde forgesitaj tempoj vagas animoj de mortintoj. Tiu sento de senfina nokto de morto premadis la junan virinon. Protestante per tuta sia esenco, Tais impetadis for, al lumo kaj vivo. Sed la templojn kaj palacojn gardadis vicoj da teruraj en sia ripetiĝado kaj supernatura viveco statuoj de leonoj kun homaj aŭ ŝafaj kapoj. La imago de sfinkso — terura sufokantino el mitoj de Helenujo, ĉi tie, en Egiptujo, akceptinte viran aspekton, iĝis ŝatata simbolo de potenco kaj forto. Ne nur sfinksoj — ĉiuj dioj de Egiptujo, ĝis la plej altaj, portis aspekton de bestoj kaj birdoj, montrataj en mirinda kombino de homaj kaj animalaj trajtoj. Tais ankaŭ pli frue vidis egiptajn amuletojn, statuetojn kaj juvelaĵojn, sed ŝi ĉiam pensis, ke egiptoj strebis esprimi en la animala bildo nur specialan destinon de la talismano aŭ la amuzilo. En la realo evidentiĝis, ke nur en maloftaj okazoj dioj sur freskoj kaj statuoj havis homajn aspektojn. Multe pli ofte kredantoj sin klinadis antaŭ duonhomoj-duonbestoj aŭ duonbirdoj, fojfoje malbelegaj ĝis grotesko, kiel la hipopotam-simila Toeriso. Hipopotamoj kaj krokodiloj elvokadis en Tais abomenon kaj timon, kaj donadi al ili diajn omaĝojn ŝajnis al la atenanino fiaĵo. Malbelaj estis kaj la ŝakal-kapa Anubo, Toto kun longa beko de ibiso, la kolera leonino Saĥmeto, la bovino Hatoro, la ŝafa enkorpiĝo de Ĥnumo. Grandegaj skulptaĵoj de rabobirdoj — la milvo Rao kaj la falko Horuso, kiel oni bildigis ilin en la plej antikvaj tempoj — faris multe pli majestan impreson. La komplika hierarkio de la dioj restis same nekomprenebla al la atenanino, kiel multegaj rangoj kaj titoloj kaj la komplikega ŝtuparo de sociaj rilatoj de la egiptoj. En ĉiu pli-malpli grava urbo ĉefis propra dio, kaj grandaj temploj, posedantaj grandegajn terenojn kaj multegajn sklavojn, same preferadis unu dion el multegaj diaĵoj, kiuj dum jarmiloj da ekzisto de la lando multfoje ŝanĝadis kaj perdadis sian ĉefecon.