— Вера Мікалаеўна, вы не хвалюйцеся. Зараз прыедзе следчая брыгада і ва ўсім разбярэцца. Вы толькі прасачыце, калі ласка, каб ніхто з цікаўных не падыходзіў да трупа, не затаптаў магчымыя сляды, і дзетак затрымайце да прыезду следчых. Добра?
— Добра.
Пасля размовы з жанчынай Андрэй патэлефанаваў дзяжурнаму, далажыў пра здарэнне, паставіў на газ чайнік і сам пачаў збірацца на працу. Забойства ў Лядаве спачатку яго быццам не вельмі ўсхвалявала — ёсць следчыя, ёсць пракуратура, яны разбяруцца. У яго ж зараз патрабаванне пра захаванне тэхнікі бяспекі на жніве, пра дысцыпліну механізатараў і работнікаў зернесушылак, пра зладжаную работу дзіцячых садкоў і крам на тэрыторыі сельскага савета. Ды і забіты — чалавек не мясцовы, хаця — усё ж забойства, а гэта зусім не жартачкі...
А за акном пачынаўся новы дзень. Велізарны пунсовы дыск паказаўся на ўсходнім небасхіле, накінуў пурпуровую мантыю на вершаліны лесу, на палі і паселішчы. Сонечныя прамяні пазалацілі аконныя шыбы, гарэзліва заскакалі зайчыкамі па сценах дамоў, па галінах дрэў, пачалі настойліва прабівацца ў кватэры. І ў адначассе ранішняя шэрань растварылася ў тумане, зазіхацела рознакаляровымі фарбамі ў буйных кроплях расы, саступіла месца дзённай радасці.
Кухар выйшаў на панадворак, адчыніў дзверцы сваіх «Жыгулёў», завёў рухавік і праз некалькі хвілін каціў у бок беларуска-расійскай мяжы да вёскі Лядава.
Але ў Лядаве ён не спыняўся і адразу паехаў да рэчкі, бо ўжо ўявіў, дзе дзеці маглі знайсці тапельца. Ля кожнай рэчкі, як ля кожнага вадаёма, ёсць мясціны, якія найбольш прыдатныя для купання ці рыбалкі. Былі такія мясціны і на Мірэі, і ўчастковы іх выдатна ведаў. Аднак ён памыліўся — нябожчыка знайшлі намнога ніжэй па цячэнні, ды яшчэ ў такім месцы, куды, напэўна, не заходзіў ніводны рыбак. Нядобрая слава была ў гэтай невялікай, забалочанай затокі. І не таму, што тут з зямлі біла адразу некалькі крыніц, што вада тут не прагравалася, была сцюдзёнай нават у самую вялікую спёку. Не таму, што тут быў балоцісты бераг і вудзіць рыбу было нязручна, паколькі не заходзілі сюды ні галавень, ні плотка, ні акунь. Нядобрая слава замацавалася за гэтай затокай яшчэ з часоў сівой даўніны, бо нідзе ў акрузе не гінула столькі жывёлы, як ля яе, а чалавека, які выпадкова праходзіў побач, ахоплівала невытлумачальная трывога, і ён імкнуўся хутчэй пакінуць гэтае месца. Таму і называлі затоку Гіблай. Таму і памыліўся ўчастковы, не чакаў ён, што знойдзецца нейкі дзівак, які захоча на ўласнай скуры праверыць, ці праўду расказваюць мясцовыя старажылы аб гэтай праклятай затоцы.
Кухар пакінуў машыну на вузкай палявой дарозе і пешшу накіраваўся да адзінокай жаночай постаці, што стаяла метраў за пяцьдзясят ад затокі. Ён яшчэ раз павітаўся з Верай Мікалаеўнай і, каб не маўчаць, запытаўся пра дзяцей, якія знайшлі труп.
— Я іх адпусціла, — ціхім голасам, быццам баючыся патрывожыць сон нябожчыка, прагаварыла загадчыца бібліятэкі. — Ім і так хапіла страху.
— А што яны тут рабілі? — шчыра здзівіўся Кухар. — Рыба не ловіцца, купацца холадна. Цікава.
— Яны ішлі ў Плавуны да сваіх знаёмых, каб там разам вудзіць рыбу.
— Зразумела, — прагаварыў участковы і павярнуўся на шум матора — проста па полі да іх набліжаўся міліцэйскі уазік у суправаджэнні «хуткай дапамогі». — А вось і пракуратура едзе.
— Мне зараз можна ісці? — і такая надзея гучала ў голасе жанчыны, што Кухару стала яе шкада.
— Я думаю, што следчы вас надоўга не затрымае і хутка адпусціць.
Следчы, капітан Міклашэвіч, за руку павітаўся з Кухарам, строга, быццам
першага падазронага, агледзеў Веру Мікалаеўну і павярнуўся да двух аператыўнікаў і маладзенькай жанчыны-эксперта:
— Вы, хлопцы, пакуль агледзьце месца злачынства, а я пагутару са сведкай.
— Я нічога не бачыла, — адразу адгукнулася загадчыца бібліятэкі. — Я тут па просьбе Андрэя Сяргеевіча, сачыла, каб ніхто не наблізіўся да памерлага.
— Хто такі Андрэй Сяргеевіч і ад каго ён даведаўся пра труп?
— Андрэй Сяргеевіч — гэта я, — уступіў у гутарку Кухар, — а Вера Мікалаеўна загадвае мясцовай бібліятэкай. Раніцай два хлопчыкі з Лядава ішлі ў суседнюю вёску да сваіх сяброў, убачылі на беразе рэчкі нябожчыка і паведамілі пра гэта ёй. Яна патэлефанавала мне, і я папрасіў яе падзяжурыць да майго прыезду.
— З гэтым разабраліся, — палагоднеў следчы. — А дзе зараз тыя хлопчыкі?
— Я іх адпусціла дахаты, бо яны і так вельмі перапалохаліся.
Следчы хітнуў галавой, нешта памеціў у сваім нататніку, зірнуў на высокае ўжо сонца, уздыхнуў:
— Зноў дзень будзе спякотным.
— Мне можна ісці? — не падтрымала перажыванняў Міклашэвіча Вера Мікалаеўна. — У мяне рабочы дзень у самым разгары.
— Можаце быць свабоднымі, — не задумваючыся дазволіў следчы і адразу забыўся на жанчыну. — Пайшлі, капітан, паглядзім на нябожчыка.
Калі работнік пракуратуры і ўчастковы падышлі да берага Мірэі, эксперт ужо заканчвала агляд кішэняў вопраткі незнаёмца. Сам нябожчык, даволі малады і прыгожы хлопец, ляжаў на спіне на беразе, а яго ногі амаль поўнасцю амываліся рачной вадой. Па ўсім было бачна, што памёр ён раптоўна і хутчэй за ўсё ад сардэчнага прыступу. Гэта пацвердзіла і эксперт:
— Труп на сто працэнтаў не крымінальны, — бясколерным голасам прагаварыла яна. — Памёр чалавек учора вечарам, слядоў барацьбы няма, аднак што дзіўна — ні пашпарта, ні грошай, ні аўтобуснага квітка ў яго кішэнях я не знайшла. Ну не могуць быць поўнасцю пустымі столькі кішэняў, — жанчына патрэсла ў паветры новым джынсавым касцюмам. — Толькі ў адной з кішэняў я знайшла гузік ад абмундзіравання польскага жаўнера, ды і той чамусьці прышыты. Вы бачылі, Павел Казіміравіч, каб нехта насіў у кішэні прышыты гузік ад ваеннай формы?
— Я многа што бачыў, — сур’ёзна адказаў Міклашэвіч і павярнуўся да аператыўнікаў:
— Што ў вас?
— Чалавек вечарам вырашыў паплаваць з маскай, папаляваць на шчупака, аднак не разлічыў, што тут вада вельмі халодная і як вынік — інфаркт.
— Чаму менавіта тут? — больш у сябе, чым у прысутных, запытаўся Кухар.
— Ну памёр бы ён вунь у той затоцы, тады б ты пытаўся чаму там, а не тут, — пажартаваў адзін з аператыўнікаў. — А вось чаму ён без грошай і без дакументаў — гэта ўжо і сапраўды цікава і з гэтым трэба разбірацца.
— Вось і разбірайцеся, — Міклашэвіч выцягнуў з кішэні цыгарэты, закурыў і, убачыўшы, што аператыўнікі не зрушыліся з месца, а таксама стаяць і кураць, павысіў голас:
— Хопіць паліць! Бярыце з сабой участковага і ідзіце апытваць калгаснікаў, а ў першую чаргу пагутарце з дзецьмі, якія знайшлі гэтага небараку.
3
Бліжэй за іншых да Гіблай затокі жыў Іван Хлястоў. Яго двор размяшчаўся на пагорку і быў абнесены старым, высокім парканам. Побач з парканам знаходзіўся невялікі, яблынь на шэсць, сад і гэткі ж невялічкі гародчык.
— Бы ў крэпасці жыве, — адзначыў адзін з аператаўнікаў. — Значыць, ёсць што хаваць ад суседскага вока.
— Наконт дабра не ведаю, а вось сам Іван — чалавек прыжымісты, крыху дзікаваты, нелюдзімы і неразгаворлівы. Да пенсіі працаваў у калгасе конюхам, стасункаў з людзьмі практычна не меў і адносін ні з кім так і не наладзіў, а таму сяброў не мае.
— А родныя, жонка, дзеці?
— Пра родных нічога не чуў, а жонка збегла ад яго, не вытрымаўшы і трох гадоў сумеснага жыцця, пакінуўшы яму немаўля-сына.
— І дзе зараз сын?
— Шафёрыць на аўтабазе.
Зблізку двор Івана выглядаў не так злавесна, як ад рэчкі. Старая, пачарнелая ад часу і дажджоў брама, была яшчэ даволі моцнай. Брамка, якая размяшчалася побач, нядаўна рамантавалася і зараз надзейна бараніла свайго гаспадара ад няпрошаных гасцей. Дошкі паркана хоць і былі чорныя, але сярод іх не відаць ніводнай трухлявай ці падгнілай. Яблыні саду ахайна падрэзаны і пабелены, у гародчыку таксама панаваў парадак.